Những dấu ấn trên chặng đường 30 năm của Kiểm toán Nhà nước

Ngày 11/7/2024 là dấu mốc quan trọng, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam (KTNN) sẽ tròn 30 năm thành lập. Nhìn lại chặng đường 30 năm qua, trong mỗi giai đoạn, thời kỳ, KTNN luôn vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Sự nỗ lực phấn đấu không ngừng của tập thể lãnh đạo, công chức và người lao động KTNN đã tạo nên những bước tiến vững chắc, toàn diện với nhiều thành tựu đáng tự hào.

Tạo khuôn khổ pháp lý cho tổ chức và hoạt động của KTNN

Theo Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn, thành tựu nổi bật đầu tiên của KTNN trong suốt 30 năm xây dựng và phát triển là khuôn khổ pháp lý ngày càng được hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và tiệm cận với chuẩn mực quốc tế.

Báo cáo của KTNN cho biết: KTNN thành lập theo Nghị định số 70/CP ngày 11/7/1994 của Chính phủ và tổ chức, hoạt động theo Quyết định số 61/TTg ngày 24/01/1995 của Thủ tướng Chính phủ. Đến ngày 13/8/2003, Chính phủ ban hành Nghị định số 93/2003/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của KTNN.

Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn (Ảnh: KTNN)

Năm 2005, Luật KTNN được ban hành đã mở ra một thời kỳ phát triển mới, một vị thế mới cho KTNN, từ cơ quan thuộc Chính phủ trở thành cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Đặc biệt, ngày 28/11/2013, Quốc hội khóa XIII thông qua Hiến pháp năm 2013, trong đó bổ sung quy định về địa vị pháp lý của KTNN tại Điều 118. Đây là một mốc lịch sử trong tiến trình xây dựng và phát triển KTNN, nâng tầm KTNN từ cơ quan do “luật định” thành “hiến định”, nâng cao vị thế, vai trò, trách nhiệm của KTNN trong kiểm toán hoạt động quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Luật KTNN năm 2015, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2019 đã cụ thể hóa quy định tại Điều 118 Hiến pháp năm 2013. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho tổ chức, hoạt động của KTNN, bảo đảm thiết chế KTNN có đủ năng lực, đáp ứng yêu cầu phục vụ công tác kiểm tra, giám sát của Nhà nước trong việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công; nâng cao tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; góp phần thực hành tiết kiệm, phòng chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí, tiêu cực.

Nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động của KTNN, từ năm 2015 đến nay, Tổng Kiểm toán Nhà nước đã ban hành hơn 40 văn bản quy phạm pháp luật để quy định chi tiết thi hành Luật KTNN, làm cơ sở, nền tảng cho tổ chức và hoạt động kiểm toán trên thực tế, đồng thời góp phần tích cực trong việc quản lý, điều hành các hoạt động của Ngành theo hướng minh bạch, công khai, chuyên nghiệp và chính quy hóa, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác trên mọi lĩnh vực, nhất là nâng cao chất lượng kiểm toán và kiểm soát, quản lý đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên.

Ngày 28/02/2023, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh số 04/2023/UBTVQH15 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực KTNN, qua đó góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của KTNN, đồng thời có tác dụng giáo dục pháp luật, duy trì trật tự, giữ gìn kỷ cương và tính nghiêm minh của pháp luật về hoạt động KTNN.

Cùng với việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, KTNN đã chú trọng phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan xây dựng và tổ chức thực hiện quy chế phối hợp với các cơ quan của Quốc hội, cơ quan khối nội chính, các Bộ, ngành, cơ quan trung ương có liên quan và các địa phương.

Đặc biệt, việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020 vào năm 2010 và Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2030, giai đoạn 2021-2030 vào năm 2020 đã tạo cơ sở cho KTNN xác định rõ tầm nhìn, sứ mệnh, giá trị cốt lõi, mục tiêu phát triển trong từng giai đoạn.

Hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng kiểm toán

Thành tựu nổi bật thứ hai trong 30 năm xây dựng và phát triển được Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn nhấn mạnh là tổ chức bộ máy của KTNN có nhiều bước phát triển khá toàn diện cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng. Ngày đầu thành lập, KTNN chỉ có 05 đơn vị thì đến nay đã có 32 đơn vị cấp Vụ và tương đương.

“Sự trưởng thành của KTNN bắt đầu từ khi thành lập rồi phát triển thành các KTNN khu vực, KTNN chuyên ngành. Như vậy, sự phát triển hệ thống các KTNN chuyên ngành và khu vực phản ánh đúng bản chất hoạt động của từng chuyên ngành kinh tế, giúp KTNN thực hiện toàn diện hơn, hiệu quả hơn công tác kiểm tra việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công”, TS. Nguyễn Đức Kiên - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia đánh giá.

Kiểm toán Nhà nước đã có nhiều đóng góp vì nền tài chính quốc gia công khai, minh bạch (Ảnh: KTNN)

Thành tựu nổi bật thứ ba của KTNN trong 30 năm qua được Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn khẳng định là kết quả kiểm toán. Theo đó, thực hiện Luật KTNN và Chiến lược phát triển KTNN qua các giai đoạn, trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban cán sự Đảng, Đảng ủy và Tổng Kiểm toán nhà nước, hoạt động kiểm toán đã từng bước được đổi mới về nội dung, phương pháp kiểm toán và có nhiều tiến bộ, ngày càng hiệu lực, hiệu quả; chất lượng không ngừng được nâng cao.

Theo số liệu tổng hợp của KTNN, từ khi thành lập đến nay, thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã phát hiện và kiến nghị trên 738.455 tỷ đồng, trong đó tăng thu, giảm chi ngân sách nhà nước chiếm tỷ trọng trên 40% tổng kiến nghị; kiến nghị sửa đổi bổ sung, thay thế, hủy bỏ 2.181 văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý có nội dung sai quy định hoặc không phù hợp với quy định của Nhà nước và thực tiễn; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo, tổ chức kiểm điểm trách nhiệm đối với nhiều tập thể, cá nhân có sai phạm theo quy định của pháp luật.

“Kết quả hoạt động kiểm toán của KTNN phát huy tác dụng rất quan trọng trong việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công của Nhà nước” - nguyên Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Hà Ngọc Son khẳng định.

Đánh giá cao các kết quả kiểm toán, PGS.TS. Đặng Văn Thanh - Chủ tịch Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam cũng cho rằng: “Kết quả và kiến nghị của KTNN có giá trị pháp lý, buộc các đối tượng kiểm toán phải thực hiện đầy đủ. Việc thực hiện tốt kết luận, kiến nghị kiểm toán làm cho nền tài chính quốc gia cũng như ngân sách nhà nước được lành mạnh, minh bạch và đáp ứng được yêu cầu của Nhà nước, của đất nước”.

Đặc biệt, báo cáo của KTNN cho biết thêm: Từ năm 2011 đến nay, KTNN đã chuyển 40 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan Cảnh sát điều tra để điều tra làm rõ và xử lý theo quy định; 02 vụ việc đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an điều tra xử lý; cung cấp 1.950 (đến ngày 15/12/2023) hồ sơ, báo cáo kiểm toán và các tài liệu cho cơ quan có liên quan để phục vụ công tác điều tra, kiểm tra, giám sát.

Với những con số nêu trên, “KTNN càng được tin cậy, tín nhiệm như là vũ khí sắc bén để phục vụ công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực” - nguyên Phó Tổng KTNN Hà Ngọc Son nhấn mạnh.

Tăng cường hợp tác quốc tế, hội nhập sâu rộng

Theo Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn, dấu mốc thứ tư trong hành trình 30 năm xây dựng và phát triển KTNN là hoạt động hợp tác quốc tế của KTNN ngày càng sâu rộng. Ngay từ khi thành lập, KTNN đã xác định được vai trò, tầm quan trọng của công tác này.

Báo cáo của KTNN cho biết, đến nay, KTNN đã mở rộng, thúc đẩy quan hệ hợp tác với hơn 50 cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) và các tổ chức quốc tế trên thế giới và khu vực; ký kết 29 thỏa thuận quốc tế với các SAI và các tổ chức quốc tế. Một số thỏa thuận quốc tế đã đi vào các nội dung cụ thể, thực chất, tập trung vào chương trình, dự án mà các bên cùng quan tâm.

KTNN là thành viên chính thức của Tổ chức quốc tế các Cơ quan Kiểm toán tối cao - INTOSAI (năm 1996), Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á - ASOSAI (năm 1997), là thành viên đồng sáng lập của Tổ chức các cơ quan Kiểm toán tối cao Đông Nam Á - ASEANSAI (năm 2011) và là Chủ tịch Ủy ban Kế hoạch Chiến lược của Tổ chức này từ đó đến nay. KTNN đã chủ động, tích cực hội nhập sâu và tham gia thực chất hơn vào các hoạt động của các tổ chức INTOSAI, ASEANSAI và đặc biệt trong khuôn khổ ASOSAI.

Trên mỗi cương vị, KTNN luôn phát huy tốt vai trò của mình, qua đó nâng cao hình ảnh và khẳng định vị thế của KTNN Việt Nam trong khu vực và quốc tế. Ngoài ra, KTNN đã thiết lập và mở rộng mối quan hệ với nhà tài trợ có uy tín, trách nhiệm nhằm thu hút nguồn lực phục vụ mục tiêu chung phát triển KTNN.

Ngoài 4 dấu ấn trên, công tác phát triển cơ sở vật chất và công nghệ thông tin, nghiên cứu khoa học, đào tạo bồi dưỡng đều đạt được những kết quả nhất định, góp phần vào thành tựu chung của KTNN trong 30 năm xây dựng và phát triển.

“Đây là thành quả đáng tự hào và là mốc son quan trọng đối với việc phát triển của KTNN, đóng góp tích cực vào thành tựu của công cuộc đổi mới, cải cách hành chính, lành mạnh và minh bạch hóa nền tài chính công, khẳng định vị trí, vai trò của KTNN trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” - Báo cáo tổng kết của KTNN nhấn mạnh./.

TG