Tổng thống Iran Ebrahim Raisi đã thiệt mạng

Hãng thông tấn bán chính thức của Chính phủ Iran Mehr ngày 20/5 cho biết Tổng thống nước này Ebrahim Raisi và Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Hossein Amir-Abdollahian đã thiệt mạng trong vụ tai nạn máy bay trực thăng xảy ra vào Chủ nhật.

Ông Ebrahim Raisi đắc cử tổng thống Iran vào năm 2021

Một quan chức Iran cũng xác nhận với Reuters thông tin này. Trước đó, Tổng thống Iran Ebrahim Raisi bị mất tích sau khi chiếc trực thăng chở ông bị rơi ở tỉnh Đông Azerbaijan vào tối ngày 19/5.

Ông Ebrahim Raisi, 63 tuổi, từ lâu đã được coi là người kế nhiệm đương nhiên của Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei, người có quyền lực cao nhất ở Iran.

Là người có uy tín với mối quan hệ sâu sắc trong giới tinh hoa tư pháp và tôn giáo, ông Raisi – một chính trị gia theo đường lối cứng rắn và bảo thủ về tôn giáo – lần đầu tiên tranh cử tổng thống vào năm 2017 nhưng khi đó thất bại. Ông đắc cử tổng thống trong lần tranh cử thứ hai vào năm 2021.

Sự nghiệp của Tổng thống Ebrahim Raisi

Tổng thống Iran Ebrahim Raisi mất tích ở miền đông đất nước, một ngày sau khi ông đến thăm đập Qiz-Qalasi cùng với Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev

Ông Raisi bắt đầu theo học tại Chủng viện tôn giáo Qom nổi tiếng khi mới 15 tuổi và tiếp tục học theo một số học giả Hồi giáo vào thời điểm đó.

Khi mới ngoài 20 tuổi, ông đã được bổ nhiệm làm công tố viên ở nhiều thành phố liên tiếp cho đến khi đến thủ đô Tehran để làm phó công tố viên.

Năm 1983, ông kết hôn với bà Jamileh Alamolhoda và có hai người con gái. Năm 1989, ông được bổ nhiệm làm công tố viên Tehran sau khi Lãnh tụ tối cao đầu tiên của Iran Ayatollah Ruhollah Khomeini qua đời.

Ông Raisi tiếp tục thăng tiến trong sự nghiệp dưới thời các Lãnh tụ tối cao Khomeini và Ayatollah Khamenei, trở thành chủ tịch của Astan Quds Razavi, tổ chức tài trợ tôn giáo lớn nhất ở Mashhad, vào ngày 7/3/2016, vị trí giúp củng cố vai trò của ông trong các tổ chức chính trị Iran.

Ông Raisi lần đầu tiên tranh cử tổng thống vào năm 2017, cạnh tranh với Tổng thống đương nhiệm khi ấy là ông Hassan Rouhani. Ông Rouhani là người đã giám sát quá trình đàm phán thỏa thuận hạt nhân năm 2015 của Iran với các cường quốc thế giới, theo đó hạn chế chương trình hạt nhân của nước này để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.

Là người chỉ trích thỏa thuận năm 2015 – được gọi là Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA) – ông Raisi đến từ một khối có đường lối cứng rắn hơn ông Rouhani, người vốn được coi là người ôn hòa về mặt chính trị trong hệ thống chính trị của Iran.

Sau thất bại vào năm 2017, ông Raisi đã ngay lập tức lên kế hoạch cho chiến dịch tranh cử tổng thống tiếp theo của mình. Vào tháng 6 năm 2021, ông đắc cử với 62% số phiếu bầu.

Tổng thống Iral Raisi là người có uy tín trong cơ sở tôn giáo, với mối quan hệ vững chắc với cố Lãnh tụ tối cao Khomeini cũng như với Lãnh tụ tối cao Iran đương nhiệm Khamenei, người đã bổ nhiệm ông vào một số chức vụ cấp cao.

Ông Raisi cũng đã cố gắng duy trì mối quan hệ tốt đẹp với tất cả các nhánh của chính phủ, quân đội và lập pháp cũng như giai cấp thống trị thần quyền đầy quyền lực.

Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông Raisi, mức sống của người dân phần nào sa sút. Theo các nhà phê bình, điều này một phần là do các lệnh trừng phạt và chính sách ưu tiên quốc phòng hơn các vấn đề trong nước.

Chính sách đối ngoại dưới thời ông Raisi

Người dân Iran cầu nguyện cho ông Raisi được bình an sau khi thông tin về chiếc trực thăng chở ông bị mất tích được lan truyền

Phản đối lập trường của Mỹ đối với thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015, hay còn gọi là Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA), và việc các bên ký kết khác không thể cứu vãn hiệp ước, Tổng thống Iran Raisi đã tuyên bố rằng Iran đang đẩy mạnh chương trình hạt nhân của mình.

Gần đây hơn, ông đã lãnh đạo Iran vượt qua mâu thuẫn với Israel khi hai nước tranh cãi về cuộc tấn công không ngừng nghỉ của Israel vào Gaza. Hiện giao tranh qua lại giữa Israel và Gaza đã bước sang tháng thứ tám. Iran cùng các đồng minh khu vực của họ đã thẳng thắn lên án các cuộc tấn công của Israel nhằm vào dân thường Palestine.

Đầu tháng 4, tòa nhà lãnh sự Iran ở thủ đô Damascus, Syria đã bị không kích. Cuộc tấn công được cho là do Israel thực hiện đã khiến 7 người thiệt mạng, trong đó có một chỉ huy cấp cao của lực lượng Vệ binh cách mạng Iran và cấp phó của ông này.

Trong gần hai tuần sau đó, mọi phát ngôn của ông Raisi đều được theo dõi chặt chẽ khi thế giới chờ đợi phản ứng của Tehran. Vào ngày 15 tháng 4, Iran đã tiến hành một cuộc tấn công được báo trước mà theo người phát ngôn quân sự của Israel, Daniel Hagari, có sự tham gia của hơn 120 tên lửa đạn đạo, 170 máy bay không người lái và hơn 30 tên lửa hành trình.

Tuy nhiên, hầu hết số tên lửa và máy bay không người lái phóng từ Iran sang Israel đều bị đánh chặn bên ngoài biên giới và Israel chỉ ghi nhận thiệt hại nhỏ ở một số khu vực. Israel sau đó cũng đáp trả Iran bằng một cuộc tấn công mang tính biểu tượng.

Sự cạnh tranh trong khu vực giữa Iran và Israel cũng diễn ra ở Syria, nơi Israel đã tiến hành nhiều cuộc tấn công trong những năm qua, bề ngoài là nhắm vào khả năng quân sự của Iran ở đó.

Iran đã duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Syria trong nhiều năm, ủng hộ chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad. Với sự hỗ trợ về quân sự và chiến thuật, Iran đã mở rộng ảnh hưởng ở Syria trong khi nhóm Hezbollah ở Liban thân Iran cũng đang hỗ trợ lực lượng của ông Assad.

Ai sẽ lên làm Tổng thống Iran sau khi ông Raisi qua đời?

Dù vẫn có những chính sách đối ngoại và đối nội gây tranh cãi, nhưng với mối quan hệ bền chặt với tất cả các cấp trong chính quyền Iran, ông Raisi đã trở thành ứng cử viên nặng ký cho nhiệm kỳ thứ hai và có thể cho chức vụ cao nhất đất nước, đó là Lãnh đạo Tối cao.

Phó Tổng thống thứ nhất Iran Mohammad Mokhber phát biểu tại buổi lễ khởi công dự án kết nối đường sắt tại cửa khẩu biên giới Shalamcheh ở tỉnh Basra phía nam Iraq

Sau khi có thông tin Tổng thống Iran Raisi gặp nạn trong vụ tai nạn máy bay, mọi sự chú ý đang hướng về Phó Tổng thống Mohammad Mokhber.

Theo Điều 131 của Hiến pháp Cộng hòa Hồi giáo Iran, trong trường hợp tổng thống qua đời hoặc mất năng lực, phó tổng thống thứ nhất sẽ tiếp quản và đảm nhận các nhiệm vụ của tổng thống cho đến khi một cuộc bầu cử mới được tổ chức trong thời gian tối đa là 50 ngày.

Không giống như các quốc gia khác, chức vụ phó tổng thống thứ nhất của Iran là một vị trí được bổ nhiệm chứ không phải do dân bầu. Phó tổng thống đảm nhận một số quyền hạn của thủ tướng sau khi chức vụ này bị bãi bỏ vào năm 1989.

Hiện tại Iran đang có một số phó tổng thống được bổ nhiệm đồng thời, họ chủ yếu là các thành viên nội các. Nhưng vị trí mà ông Mokhber nắm giữ được coi là đứng đầu trong số những người cùng giữ vị trí phó tổng thống.

Ông Raisi bổ nhiệm ông Mokhber làm phó tổng thống vào tháng 8 năm 2021, ngay sau khi nhậm chức. Ông là người thứ bảy đảm nhiệm vai trò đó kể từ khi sửa đổi hiến pháp.

Trước khi được bổ nhiệm làm phó tổng thống, ông Mokhber từng lãnh đạo Setad, một tập đoàn kinh tế hùng mạnh của Iran trong 14 năm.

Theo một cuộc điều tra của Reuters, tập đoàn này nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp của nhà lãnh đạo tối cao Iran, ước tính trị giá hàng chục tỷ USD.

Dưới sự giám sát của ông Mokhber, Setad đã phát triển vaccine chống virus Corona của Iran có tên Coviran Barekat, vào thời điểm đỉnh điểm của đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, hiệu quả của loại vaccine vẫn còn bị nghi ngờ, với nhiều báo cáo cho thấy có người bị phản ứng y tế nghiêm trọng sau khi tiêm vaccine.

(Theo Aljazeera)