THÍ ĐIỂM PHÂN CẤP ĐỂ ĐẨY NHANH TIẾN ĐỘ 3 CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA

Sáng 19/12, tại TP. Đà Nẵng, Hội đồng Dân tộc phối hợp với Ủy ban Dân tộc tổ chức hội thảo: “Tham vấn về cơ chế, chính sách đặc thù tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025; kiến nghị, đề xuất Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026-2030”.

Tham dự có: Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê KĐăm; Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Đoàn Thị Thanh Mai, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Lâm Văn Đoan cùng đại diện lãnh đạo các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài Chính, Tư pháp, Kiểm toán Nhà nước…

Vẫn còn nhiều tồn tại, vướng mắc

Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê KĐăm cho biết, đây là diễn đàn quan trọng để Hội đồng Dân tộc cũng như các cơ quan liên quan của Quốc hội, Chính phủ lắng nghe, trao đổi, thảo luận về các vấn đề liên quan đến việc thúc đẩy thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia trong giai đoạn từ nay đến hết nhiệm kỳ theo mục tiêu đề ra, nhất là các vấn đề đã được xác định tại Nghị quyết số 108/2023/QH15 về giám sát chuyên đề 3 Chương trình mục tiêu quốc gia được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Sáu vừa qua.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê KĐăm phát biểu khai mạc hội thảo

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng nêu rõ, việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia từ đầu nhiệm kỳ đến nay đã kế thừa, phát huy những thành tựu xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo và các chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số của giai đoạn trước. Đến nay, công tác tổ chức thực hiện các Chương trình đã đạt được một số kết quả nhất định, bám sát mục tiêu, nguyên tắc, nhiệm vụ, yêu cầu đổi mới về cơ chế, chính sách quản lý trong các nghị quyết của Quốc hội. Kết cấu hạ tầng kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường được quan tâm đầu tư góp phần làm thay đổi diện mạo vùng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tín dụng chính sách xã hội phát huy hiệu quả; đời sống Nhân dân tiếp tục được cải thiện.

"Tuy nhiên, việc thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia vẫn còn những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc nhất định, đã được chỉ ra tương đối rõ nét qua giám sát tối cao của Quốc hội vừa qua, trong đó, có vấn đề về cơ chế thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia".

Nhấn mạnh như vậy, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng nêu rõ, tại Nghị quyết số 108, Quốc hội đã giao Chính phủ khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia trình Quốc hội xem xét, quyết định tại kỳ họp gần nhất theo trình tự, thủ tục rút gọn; trong đó có cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện quyết định danh mục, cơ cấu, phân bổ sử dụng vốn ngân sách nhà nước, xử lý một số kiến nghị của địa phương liên quan đến việc thực hiện kết luận kiểm toán của Kiểm toán nhà nước đối với việc thu hồi kinh phí, hoàn trả ngân sách nhà nước trong triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Hội thảo ghi nhận các ý kiến nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia

Chỉ một ngày sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết số 108, Chính phủ đã khẩn trương tổ chức triển khai thực hiện, có văn bản phân công Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các Bộ, ngành liên quan xây dựng hồ sơ dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù; đến ngày 8.12 đã xây dựng xong Tờ trình, dự thảo Nghị quyết và hồ sơ kèm theo tương đối đầy đủ.

Ghi nhận và đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong thực hiện nhiệm vụ được Quốc hội giao, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng cho biết, kết quả của hội thảo này sẽ là nguồn tư liệu quý để các cơ quan của Quốc hội, các Bộ, ngành nghiên cứu, tham khảo trong quá trình thẩm tra, hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị quyết về cơ chế đặc thù để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp gần nhất.

Cho phép địa phương linh động, tập trung vốn cho nội dung, dự án hiệu quả

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính tiền tệ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Ngọc Hưng, hệ thống cơ chế, chính sách và văn bản hướng dẫn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia đã cơ bản được ban hành đầy đủ, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều năm 2022 là 4,03%; tỷ lệ hộ nghèo năm 2022 là 21,02%; tỷ lệ hộ nghèo trên 74 huyện nghèo là 38,62%; cả nước có 73,65% số xã đạt chuẩn nông thôn mới...

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành điều hành phiên thảo luận tại hội thảo

Tuy nhiên, kết quả triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia còn hạn chế, tiến độ giải ngân vốn ngân sách trung ương được giao còn rất chậm. Nguyên nhân chủ yếu do một số khó khăn, vướng mắc cần phải được kịp thời tháo gỡ về: phân bổ, giao dự toán ngân sách trung ương; quy trình, trình tự, thủ tục, tiêu chí, mẫu hồ sơ lựa chọn dự án… Những khó khăn, vướng mắc nêu trên liên quan đến các quy định của một số Luật có liên quan, vượt thẩm quyền của Chính phủ và cần phải báo cáo Quốc hội.

Cụ thể, ông Vũ Ngọc Hưng cho biết, qua theo dõi giám sát, đến tháng 10 năm 2023, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương mới chỉ giải ngân được khoảng 23.300 tỷ đồng vốn của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia (đã bao gồm vốn năm 2022 được kéo dài sang năm 2022), đạt 39% kế hoạch.

Việc giải ngân vốn chậm do nhiều nguyên nhân. Trong đó, việc xác định, dự báo đối tượng thụ hưởng, xây dựng cơ chế phân bổ, sử dụng vốn chưa được tính toán kỹ lưỡng là một trong những nguyên nhân dẫn tới một số nội dung thuộc các Chương trình mục tiêu quốc gia không còn đối tượng để thực hiện dự toán chi, chưa giải ngân được kinh phí thường xuyên được giao.

Chính vì vậy, nhiều địa phương kiến nghị cơ quan trung ương cho phép địa phương được điều chỉnh linh động phần kinh phí không còn đối tượng chi hoặc thực hiện không có hiệu quả để tập trung vốn thực hiện các nội dung, hoạt động, dự án có hiệu quả.

Trên cơ sở đó, ông Vũ Ngọc Hưng đề xuất các giải pháp như: giao trách nhiệm cho HĐND cấp tỉnh được lựa chọn một huyện thực hiện thí điểm cơ chế phân cấp; giao trách nhiệm cho UBND tỉnh phải thực hiện việc quyết định giao mục tiêu, nhiệm vụ, yêu cầu cụ thể đối với từng Chương trình mục tiêu quốc gia cho cấp huyện được lựa chọn thí điểm; cho phép HĐND cấp huyện được quyết định điều chỉnh phương án phân bổ vốn đầu tư công, kinh phí thường xuyên giữa các Chương trình mục tiêu quốc gia trong kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Các giải pháp trên được đề xuất để áp dụng cho 2 năm cuối của giai đoạn 2021-2025. Khi bước sang giai đoạn 2026-2030, giải pháp này cần được nghiên cứu thay đổi theo hướng giao tổng nguồn lực cho cấp huyện.