Sách bị cấm với người dưới 18 tuổi khiến giới xuất bản Pháp dậy sóng

Tác phẩm Bien trop petit (tạm dịch: Quá đỗi bé nhỏ) của tác giả Manu Causse do nhà xuất bản (NXB) Éditions Thierry Magnier phát hành vào tháng 10/222, thuộc tuyển tập gồm 15 cuốn sách Collection L’Ardeur (tạm dịch: Đam mê).

Năm 2023, cuốn sách bị Bộ Nội vụ Pháp đưa vào danh sách giới hạn lưu hành, với lý do dựa trên Luật xuất bản dành cho thanh thiếu niên thông qua vào năm 1949 và chỉnh sửa lần cuối vào năm 2011, điều 14 quy định cấm "mọi xuất bản phẩm có thể nguy hại đối với người chưa thành niên vì chứa yếu tố khiêu dâm".

Tác giả Manu Causse và tác phẩm Bien trop petit. Ảnh: La Dépêche.

Hiệp hội xuất bản vào cuộc

Quyết định trên đây đã kéo theo làn sóng phản đối mạnh mẽ trong giới xuất bản Pháp. Ban đầu chỉ đơn vị xuất bản lên tiếng, song theo Publishing Perspectives, thì cả Hiệp hội các Nhà xuất bản Pháp (Syndicat national de l’édition - SNE) đã vào cuộc.

Trong văn bản gửi đến báo chí quốc tế, SNE nhắc lại rằng họ "gắn bó chặt chẽ với các nguyên tắc tự do sáng tạo và xuất bản, đồng thời tuân theo quy định pháp lý về bảo vệ người chưa thành niên". Trước vụ việc của Bien trop petit, SNE yêu cầu có "cuộc kiểm tra đánh giá hệ thống bảo vệ người chưa thành niên của luật pháp", vì họ hoài nghi tính nhất quán và hiệu lực của những luật lệ đặt ra từ hơn 70 năm trước trong bối cảnh hiện tại.

Trang bán tác phẩm trên Amazon tại Pháp có kèm dòng chữ trong khung đỏ, nghĩa là "Tác phẩm cấm trẻ em dưới 18 tuổi theo nghị định ban hành ngày 17/7/2023".

Sự can thiệp của SNE đã đưa một vụ việc vốn đã gây tranh cãi trở thành một điểm thảo luận nóng, nhất là với một nội dung mà trước giờ xã hội chưa thực sự thảo luận cởi mở: tình dục đồng tính giữa những nam giới trẻ tuổi.

Trong phần giới thiệu cuốn sách khi phát hành, đơn vị xuất bản viết: "Một tiểu thuyết đậm tính hài hước, khám phá những phức cảm của tuổi thiếu niên và là món quà minh chứng cho sức mạnh của trí tưởng tượng trong việc xây dựng tính dục". Nhạy cảm về những phần bị cho là "khuyết điểm" trên cơ thể, quan ngại rằng điều này ảnh hưởng đến đời sống tình dục... - những suy nghĩ, lo lắng của một cậu trai đang lớn được truyền tải qua những đoạn văn miêu tả tính dục, tình dục trực tiếp.

Nhà xuất bản, tác giả lên tiếng

Sốc trước quyết định của bộ, giám đốc NXB Thierry Magnier đã chỉ trích "sự xuẩn ngốc và đạo đức giả" của lệnh cấm, chỉ ra rằng "chính phủ không chặn người chưa thành niên vào các trang web khiêu dâm, mà lại cấm một tác phẩm văn học như của tác phẩm này của chúng tôi". Ông cũng chỉ ra rằng "bất kỳ bạn đọc 15 tuổi nào cũng có thể mua Lolita hay Sade".

Ông cũng giải thích rõ rằng Collection L’Ardeur là tuyển tập dành cho lứa tuổi thanh thiếu niên, "Chúng tôi muốn đưa văn chương tình dục đến người trẻ, không nhằm mục đích định hướng hay giáo dục, để kể một câu chuyện khác với những gì bạn nhìn thấy trên kệ sách dành cho thanh thiếu niên (young adult/YA)". Ông cũng cho biết dự án bắt đầu từ năm 2019, Bien trop petit là tiểu thuyết thứ 10 trong tuyển tập và là cuốn đầu tiên bị kiểm duyệt và cấm phân phối cho người dưới 18 tuổi.

Tác giả Manu Causse đã xuất bản hơn 20 tác phẩm và là dịch giả các đầu sách tiếng Anh sang tiếng Pháp. Trong một phỏng vấn với tờ Le Figaro, anh nói bằng giọng bình tĩnh, ôn hòa, nhân văn về sứ mệnh của văn học: "Từ góc độ pháp lý, cố nhiên chúng ta phải bảo vệ người trẻ khỏi những nội dung khiêu dâm, mà giờ đây đang sinh sôi nảy nở trên không gian mạng. Nhưng tính dục trong văn chương cho trẻ em là để chuẩn bị cho người chưa thành niên và để định hình trí tưởng tượng của các em. Mục đích không đơn thuần là để mô tả tính dục. Mà để chất vấn nó, để phá vỡ những chuẩn mực nhất định mà người lớn chúng ta xưa kia từng quy phục".

Nicolas Mathieu, tác giả tác phẩm Con cháu của họ cũng thế thôi, thực hiện chiến dịch ủng hộ tác giả và đơn vị xuất bản tác phẩm Bien trop petit. Ảnh: ActuaLitté.

Nicolas Mathieu, người chiến thắng giải thưởng Goncourt 2018 với tác phẩm Con cháu của họ cũng thế thôi (tựa gốc tiếng Pháp: Leurs enfants après eux) đã có động thái ủng hộ tác giả và đơn vị xuất bản, đáp lại lệnh cấm trên bằng chiến dịch #WhenIWas15 (tạm dịch: KhiTôi15) - kêu gọi những câu chuyện độc giả gửi về kể về những rung động tính dục đầu tiên được khơi gợi nhờ văn chương, bao gồm tác phẩm của các tác giả như Judy Blume, Anaïs Nin và Annie Ernaux.

Bien trop petit ban đầu không được chú ý nhưng đến đầu năm nay đã bán được hơn 4.000 bản, bên cạnh 1.500 bản kèm trong #WhenIWas15. Hiện nay giới xuất bản đang tiếp tục chung tay yêu cầu xem xét lại vào luật năm 1949, mong muốn một thay đổi cách mạng trong ngành xuất bản tại Pháp.

Tâm Anh