'Nông nghiệp hạnh phúc' của Chal Thi

Từ lâu, dừa là một loại cây trồng phổ biến ở nhiều tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Sống với dừa, tạo thu nhập từ dừa đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống và sản xuất của bà con tại những địa phương này.

Thời điểm năm 2018, tỉnh Trà Vinh có diện tích dừa lớn thứ hai Việt Nam, sau tỉnh Bến Tre. Dù vậy, sản phẩm dừa thu hoạch chỉ bán quả thô và phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc hoặc thương lái Bến Tre thu mua.

Khi thương lái không mua, dừa Trà Vinh rơi vào cảnh ế ẩm, để mọc mầm. Thương ba mẹ và bà con đồng tộc trước cảnh bấp bênh với cây dừa, chị Thạch Thị Chal Thi, dân tộc Khmer, ở xã Phú Cần, huyện Tiểu Cần mong muốn làm được việc gì đó giúp người thân và cộng đồng thoát khỏi cảnh khốn khó, đồng thời gia tăng giá trị từ cây dừa.

Thu hoạch mật hoa dừa là ngành sản xuất đầy triển vọng vì vừa bảo vệ môi trường, vừa cải thiện kế sinh nhai cho người nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long (Ảnh: NVCC)

Chị Thạch Chal Thi có bằng thạc sỹ ngành Công nghệ thực phẩm, Đại học Bách khoa Thành phố Hồ Chí Minh. Trước đó, chị đã có kinh nghiệm làm việc trong một số công ty chế biến thực phẩm, trong đó có một tập đoàn xuyên quốc gia về công nghệ thực phẩm. Vì vậy, chị quyết định khởi nghiệp với cây dừa quê hương bằng những kiến thức thu nhận được trong quá trình tham gia vào ngành nghề chế biến thực phẩm.

Tự mày mò tìm hiểu, chị biết người tiêu dùng trên thế giới đánh giá rất cao mật hoa dừa. Mật hoa dừa là sản phẩm giàu khoáng chất, thuần tự nhiên và có chỉ số đường huyết thấp, rất phù hợp với trẻ nhỏ, cung cấp năng lượng ổn định cho người tiểu đường, ăn kiêng, ăn chay, chơi thể thao và bảo vệ sức khỏe...

Theo chu kì 25 ngày cây dừa sẽ cho ra 1 hoa và trung bình một năm, cây dừa cho khoảng 13 hoa. Một hoa dừa được thu mật liên tục trong 25 ngày, tương đương với 25 - 30 lít mật/hoa và thu luân phiên từ hoa này đến hoa khác.

Từ năm 2013, Tổ chức Lương Nông Quốc Tế (FAO) đã chứng nhận trồng dừa thu mật là một ngành nghề phát triển bền vững vì vừa bảo vệ môi trường, vừa cải thiện kế sinh nhai cho người nông dân.

Triển vọng là thế nhưng việc khai thác mật hoa dừa vẫn là một hoạt động mới với hầu hết người trồng dừa. Thực ra trước đây, người Khmer ở Trà Vinh cũng biết khai thác mật hoa dừa. Tuy nhiên, khi ngành mía đường phát triển thì bà con dần bỏ nghề nên không lưu truyền kỹ thuật khai thác mật hoa nữa.

Vậy nên lúc đầu khởi nghiệp, chị Chal Thi phải dùng chính vườn dừa của nhà mình để thí điểm. 6 tháng đầu tiên, chị không thu được mật hoa dừa vì không biết cách massage cho hoa. Lên mạng tìm hiểu qua các video của Philippine, chị mới biết cách massage hoa dừa để thu mật.

Một năm 9 tháng sau đó chị đã thí điểm thành công. Bà con hàng xóm nhìn thấy kết quả thì bắt đầu tin tưởng vào khả năng phát triển ngành nghề khai thác, chế biến mật hoa dừa và đồng ý liên kết sản xuất với chị.

Ban đầu, chị Chal Thi chọn liên kết với những nông hộ nghèo và cận nghèo, không có nhiều đất sản xuất. Chị tính giúp bà con bài toán, giả sử một hộ có 7 cây dừa kế bên hiên nhà, nếu bán quả thì chỉ thu được 200 nghìn đồng/tháng. Nhưng nếu trồng hoa thu mật, bà con có thể thu được từ 2,8 - 3 triệu đồng/tháng.

Năm 2020, ý tưởng sản xuất mật hoa dừa giành giải Nhất cuộc thi khởi nghiệp trong đoàn viên thanh niên do Trung ương Đoàn tổ chức. Đó là động lực để chị Chal Thi thành lập Công ty Sokfarm.

Sok trong tiếng Khmer là hạnh phúc. SokFarm là nông nghiệp hạnh phúc. Mục tiêu của chị là làm ra sản phẩm để mọi người cùng hạnh phúc. Người nông dân hạnh phúc vì có thu nhập từ cây trồng truyền thống. Người tiêu dùng hạnh phúc vì được sử dụng những sản phẩm tốt cho sức khỏe. Nhà bán hàng hạnh phúc vì kiếm được tiền từ những giá trị mang đến cho cộng đồng. Nhà sản xuất hạnh phúc vì mình làm được điều có ý nghĩa cho quê hương, cho đồng bào Khmer của mình.

Trên nền mục tiêu đó, từ mật hoa dừa, Sokfarm đã nghiên cứu và sản xuất thành công các dòng sản phẩm như: nước uống mật hoa dừa tươi, nước tương mật hoa dừa, mật hoa dừa lên men, hạt ca cao và mật hoa dừa, dấm mật hoa dừa…

Hiện nay, Sokfarm là công ty duy nhất tại Việt Nam sản xuất mật hoa dừa và các sản phẩm từ mật hoa dừa. Mỗi tháng Sokfarm cho ra thị trường 20.000 sản phẩm thành phẩm, doanh thu mang về hơn 3 tỷ đồng mỗi tháng; doanh thu Công ty tăng trưởng khoảng 200% mỗi năm. Công ty đã xây dựng được mạng lưới 400 nhà phân phối trên toàn quốc. 90% sản phẩm phục vụ nội tiêu, 10% xuất khẩu ra thị trường Hà Lan, Campuchia, Nhật Bản và đang tiếp cận thị trường Hoa Kỳ.

Từ một công nhân ban đầu, hiện nay, Sokfarm đã có độ lan tỏa cao với 33 công nhân, gần 50 hộ liên kết. Ngoài liên kết với hộ nghèo, hộ cận nghèo, để mở rộng vùng nguyên liệu, Công ty đang liên kết với cả hộ trung bình khá, tức là những hộ có từ 5 - 6 công dừa trở lên.

Hầu hết cán bộ, nhân viên công ty đều là người Khmer. Mối quan hệ giữa các thành viên được tạo dựng trên nền tảng của Phật giáo Nam tông, tức là đề cao sự tương trợ, giúp đỡ giữa các thành viên, đề cao sự đóng góp của các thành viên cho cộng đồng.

Ước mong của Chal Thi là Sokfarm ngày càng phát triển để giúp được nhiều nông hộ hơn. Phấn đấu đến năm 2030, liên kết được 1.000 nông hộ trở lên để đồng bào Khmer không phải ly hương trước xu hướng xâm nhập mặn đang ngày càng khốc liệt ở miền Tây Nam bộ. Không những vậy, Sokfarm còn góp phần khôi phục, bảo tồn một ngành nghề truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa của người Khmer.

Dựa trên báo cáo của FAO rằng đường hoa dừa là chất tạo ngọt bền vững nhất thế giới; ngành nghề chế biến mật hoa dừa có khả năng cải thiện kế sinh nhai, phù hợp với biến đổi khí hậu và xu thế tiêu dùng, chị Chal Thi tin rằng tương lai cho ngành sản xuất này rất sáng.

Đặt trong bối cảnh hiện nay ở Trà Vinh, nếu làm lúa, trên một công đất, người nông dân không đủ kế sinh nhai. Nhưng trên cùng một diện tích, cây dừa có thể cho lượng đường cao hơn từ 50 - 70% so với cây mía, họ có thể thu nhập 5 - 6 triệu đồng/tháng. Mức thu nhập đó đủ để níu chân bà con ở lại quê hướng và gắn bó với cây dừa truyền thống. Hơn nữa cây dừa có thể chịu được độ mặn 4 - 10‰, thích nghi cao với xu hướng canh tác trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay. Vậy nên, như chú Srây, công nhân Công ty Sokfarm nói, hạnh phúc đơn giản là mỗi ngày được leo cây dừa…

Chị Thạch Thị Chal Thi, nhà sáng lập Mật hoa dừa Sokfarm vinh dự được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen vì có thành tích tiêu biểu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh giai đoạn 2016 - 2021 (Ảnh: NVCC)

Với những thành tựu đạt được, chị Thạch Thị Chal Thi, nhà sáng lập Mật hoa dừa Sokfarm vinh dự được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen vì có thành tích tiêu biểu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh giai đoạn 2016 - 2021; được nhận Giải thưởng Lương Định Của lần thứ 16. Mật hoa dừa Sokfarm vinh dự khi là Doanh nghiệp duy nhất tại Việt Nam đạt giải thưởng ASEAN Business Awards hạng mục Doanh nghiệp phát triển bao trùm năm 2021. Chị cũng là một trong 6 cá nhân tiêu biểu được vinh danh tại “Vinh quang Việt Nam” năm 2022.

Trong một nghiên cứu, ThS. Trần Hoàng Ngân, Học viện Chính trị cho rằng, đa số phụ nữ dân tộc Khmer làm nông hoặc lao động trong các ngành nghề liên quan đến nông nghiệp. Tuy nhiên, thời tiết vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang biến đổi khá bất thường, gây nhiều tác hại đến cuộc sống cũng như thành quả sản xuất của người dân. Nổi lên là tình trạng xâm nhập mặn đang ảnh hưởng nặng nề đến đời sống, sản xuất của đồng bào.

Sinh kế truyền thống của phụ nữ dân tộc Khmer phụ thuộc nhiều vào sản xuất nông nghiệp và các hoạt động liên quan. Đối mặt với những bấp bênh và khó khăn do các yếu tố kỹ thuật, môi trường, thị trường và điều kiện sản xuất ngày càng bất lợi, hoạt động sinh kế của phụ nữ dân tộc Khmer sẽ chịu nhiều ảnh hưởng lớn.

Do vậy, chuyển đổi mô hình phát triển cho phụ nữ dân tộc Khmer vùng Tây Nam bộ sang mô hình kinh tế xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu và hướng đến sự phát triển bền vững dựa trên nền tảng văn hóa địa phương, kết hợp với lợi thế vùng, miền và công nghệ để khẳng định chất lượng, lan tỏa khả năng tiêu thụ sản phẩm rộng rãi như mô hình của Sokfarm là một gợi ý tốt, rất cần thiết và cần được khuyến khích, nhằm góp phần cải thiện, nâng cao đời sống cho đồng bào ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long./.

Phương Liên