Nói lắp do đâu, cách khắc phục tật nói lắp ở người lớn

Tật nói lắp là một chứng rối loạn trong các diễn đạt lời nói. Nói lắp là điều bình thường ở bé từ hai đến ba tuổi. Tuy nhiên nếu trẻ nói lắp không được trị liệu thì khi trưởng thành vẫn mắc tật nói lắp.

Vì sao mắc tật nói lắp?

Nói lắp là một tật do rối loạn ngôn ngữ, trong đó sự ấp úng khi nói khiến các từ phát ra chậm, kéo dài hoặc các từ được lặp đi, lặp lại. Nói lắp thường gặp ở nam nhiều hơn nữ, ở người thuận tay trái nhiều hơn người thuận tay phải.

Nói lắp có nhiều dạng, có thể xảy ra cùng lúc trong một câu: Ngập ngừng im lặng hồi lâu trước khi bắt đầu câu nói. Câu nói bị đứt quãng nhiều lần. Lặp lại một chữ nhiều lần. Kéo dài một âm lâu như để chờ chuẩn bị âm kế tiếp.

Khi chúng ta nói, có những kích thích tác động vào các bộ phận cảm thụ của lưỡi, môi, má và thanh quản. Các kích thích đó theo cơ quan phân tích lời nói đến vùng phân tích vận động của lời nói. Khi các bộ phận này không phối hợp được thật tốt với nhau thì lời nói phát ra sẽ khó khăn và sinh ra tật nói lắp.

Người mắc tật này mặc dù biết rõ mình muốn nói câu gì nhưng khi phát âm thường phải lặp lại các âm nhiều lần hay kéo dài một âm lâu trước khi phát ra tiếng kế tiếp. Hiện tượng nói lắp thường hay gặp phải ở những người nói nhanh hay bị vấp.

Ngoài việc khó thốt ra lời khi căng thẳng, phải gắng sức để nói, bối rối, lo lắng… khi nói, những người nói lắp còn bị tinh thần gấp gáp, có khi lắc đầu, khoa chân, múa tay, trừng mắt, méo miệng, môi run, nói một câu phải tốn rất nhiều sức. Đặc biệt, khi bị người khác cười đùa, họ càng tỏ ra căng thẳng, nói không ra lời.

Nói lắp thường đưa lại nhiều phiền phức, ức chế và khổ tâm cho người mắc.

Nguyên nhân gây nói lắp

Về nguyên nhân nói lắp còn chưa thật rõ ràng, bởi vậy đã có nhiều giả thuyết về vấn đề này như:

Nguyên nhân do thần kinh, do căng thẳng, do nói lắp từ thời thơ ấu tái phát, nói lắp vô căn...
Do thần kinh: Đây là dạng phổ biến nhất xảy ra ở người lớn. Điều này có thể xảy ra sau đột quỵ, chấn thương não, u não, viêm não, viêm màng não…
Do căng thẳng, nguyên nhân này sẽ có xu hướng giảm và tự khỏi khi hết vấn đề căng thẳng.
Nói lắp vô căn: Nói lắp loại này không xác định được nguyên nhân và thường được chẩn đoán bằng cách loại trừ tất cả các nguyên nhân kể trên.
Do di truyền và bắt chước: Tật nói lắp thường có tính di truyền, người ta nhận thấy trong gia đình có nhiều người nói lắp thì khả năng nói lắp của con cháu họ rất cao. Bắt chước người khác nói lắp, hoặc thường xuyên tiếp xúc với những người nói lắp nên tiếp thu phải những ám thị không tốt, tự mình dần dần cũng biến thành nói lắp.
Đoạn tách rời trên vỏ não ngăn tín hiệu lưu thông: Ở những người nói lắp có những đoạn tách rời vỏ não ngăn những tín hiệu lưu thông bình thường giữa các khu vực trong vùng kiểm soát ngôn ngữ, hậu quả là nói lắp, không thể nói chuyện lưu loát.

Tập thói quen nói năng rõ ràng, lưu loát ngay từ khi còn nhỏ.

Khắc phục tật nói lắp như nào?

Nên khắc phục tật nói lắp khi vừa mới mắc.
Nói chậm và từ tốn khi nói chuyện.
Tập thói quen nói năng rõ ràng, lưu loát ngay từ khi còn nhỏ.
Đừng căng thẳng khi chuẩn bị nói hay luôn có mặc cảm mình bị nói lắp. Người nói lắp phải tự tin, dám mạnh dạn thể hiện mình, cố ý nói chuyện ở chỗ đông người để cho sự căng thẳng tâm lý giảm đi.
Người nói lắp cần rèn tốc độ phát âm và nói phải chậm, tâm lý thật bình tĩnh khi nói, có thể chia lời nói thành các ý đơn giản, mỗi ý nói một lần, câu nói phải nối với nhau. Đứng trước gương tập nói hay thường xuyên nói chuyện cùng với những người thân của mình là một trong những cách đem lại hiệu quả trong trị tật nói lắp, và phải luyện tập đều đặn, kiên trì hằng ngày.
Trị liệu ngôn ngữ: Việc can thiệp ngôn ngữ để điều trị được thay đổi để phù hợp với từng đối tượng, dựa trên đánh giá của chuyên gia về khả năng giao tiếp trôi chảy, yếu tố ngôn ngữ, cảm xúc và tác động ngôn ngữ đến cuộc sống.

BS. Nguyệt Minh