Nhìn lại thế giới 12 tháng qua

Nguồn: ITN

Tháng 1: Sự trở lại của Tổng thống cánh tả ở Brazil

“Brazil đã trở lại” nhà lãnh đạo cánh tả Luiz Inácio Lula da Silva tuyên bố sau khi đắc cử Tổng thống nước này lần thứ ba. Trong tuần đầu tiên nhậm chức, Lula, người mà cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama từng gọi là “chính trị gia được yêu thích nhất trên trái đất”, đã thúc đẩy việc ngăn chặn nạn phá rừng Amazon và biến Brazil thành một siêu cường xanh.

Tháng 2: Động đất kinh hoàng ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria

Vào ngày 6.2, Thổ Nhĩ Kỳ và Syria đã chứng kiến một trong những trận động đất nguy hiểm nhất thế kỷ XXI, tàn phá nhiều vùng phía nam đất nước, khiến gần 51.000 người ở Thổ Nhĩ Kỳ và khoảng 9.000 người ở miền bắc Syria thiệt mạng.

Trong năm qua, thế giới còn chứng kiến hàng loạt thảm họa nghiêm trọng khác, trong đó có trận động đất ở Morocco ngày 9.9 khiến gần 3.000 người thiệt mạng, bão Daniel tàn phá Libya, gây ra trận lũ lụt chưa từng có khiến hơn 11.300 người thiệt mạng và khoảng 10.100 người khác mất tích.

Một sự kiện quan trọng khác trong tháng 2 là việc Mỹ bắn hạ khinh khí cầu của Trung Quốc đã trở thành một trong những lý do khiến mối quan hệ Mỹ - Trung thêm phần căng thẳng.

Tháng 3: ChatGPT-4 đưa đến sự đột phá về AI

Ngay khi ra mắt vào tháng 3, GPT-4, thế hệ AI tạo sinh tiếp theo của ChatGPT đã khiến người dùng phải ngỡ ngàng với khả năng soạn thảo hồ sơ pháp lý, vượt qua các kỳ thi tiêu chuẩn và dựng website dựa trên bản phác thảo bằng tay. Điều này đã tạo nên sự bùng nổ trong nhận thức của công chúng về khả năng vô hạn của AI; đồng thời tạo ra một cuộc tranh luận chưa từng có về việc liệu AI đang mở ra một kỷ nguyên mới cho sự sáng tạo và thịnh vượng của con người hay việc mở chiếc hộp Pandora sẽ tạo ra một tương lai đầy ác mộng.

Tháng 3 cũng chứng kiến sự phá sản của công ty cho vay tiền điện tử Silvergate và sự suy sụp của Ngân hàng Silicon Valley. Đây trở thành những quân cờ đầu tiên trong cuộc khủng hoảng ngân hàng sau đó.

Tại cuộc họp Quốc hội trong tháng, Trung Quốc lần đầu tiên đặt mục tiêu GDP 5%, mức tăng trưởng mục tiêu thấp nhất trong ba thập kỷ, nhằm thúc đẩy tiến trình phục hồi “chậm và chắc”.

Tháng 4: Ấn Độ vượt Trung Quốc trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới

Theo số liệu của Liên Hợp Quốc, ngày 14.4, dân số Ấn Độ đạt 1.425.775.850 người, chính thức vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Sự gia tăng dân số mang lại lợi thế về lực lượng lao động cho Ấn Độ nhưng cũng tạo ra nhiều thách thức trong việc bảo đảm lương thực, nhà ở, điều kiện y tế và giáo dục.

Môt sự kiện quan trọng khác là xung đột nổ ra ở Sudan giữa quân đội nước này và một nhóm bán quân sự hùng mạnh, dẫn đến một chuỗi tháng ngày bất ổn ở quốc gia Đông Phi.

Tháng 5: ASEAN chính thức kết nạp Đông Timor

Tại hội nghị cấp cao lần thứ 42 ở Indonesia, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã thông qua lộ trình kết nạp Timor Leste làm thành viên chính thức. Điều này được đánh giá là sẽ giúp tiếp tục củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong khu vực.

Một số sự kiện quan trọng khác trong tháng bao gồm việc Nhà Trắng đạt được thỏa thuận với đảng Cộng hòa nhằm ngăn chặn tình trạng vỡ nợ thảm khốc và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan tái đắc cử nhiệm kỳ thứ ba.

Tháng 6: Chiến dịch phản công của Ukraine thất bại

Đầu năm 2023, Ukraine và các đồng minh hy vọng chiến dịch phản công của Ukraine có thể phá vỡ sự kiểm soát của Nga ở miền Đông và miền Nam Ukraine, thậm chí tiến xuống cả bán đảo Crimea mà Moscow sáp nhập từ năm 2014.

Cuộc phản công bắt đầu vào đầu tháng 6, dù gây tổn thất đáng kể cho lực lượng Nga nhưng không đủ để tạo nên đột phá. Trong khi đó, hiện tượng “mệt mỏi với Ukraine” bắt đầu xuất hiện ở phương Tây sau 2 năm chiến tranh.

Tháng 7: Tháng nóng nhất trong 125.000 năm qua

Vào tháng 7, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMP) cho biết thế giới vừa trải qua ba tuần nóng nhất từng được ghi nhận. Trong 23 ngày đầu tiên của tháng 7 đạt trung bình là 16,95 độ C, cao hơn nhiều so với kỷ lục trước đó là 16,63 độ C được thiết lập vào tháng 7.2019. So sánh với những dữ liệu khí hậu chúng ta biết được từ hàng thiên niên kỷ trước dựa trên vòng cây, rạn san hô và lõi trầm tích biển sâu, các nhà khoa học chỉ ra đây là nhiệt độ trung bình nóng nhất mà hành tinh từng phải hứng chịu trong 120.000 năm.

Tháng 8: Chuyển giao quyền lực ở Thái Lan và Campuchia

Ông Srettha Thavisin thuộc đảng Pheu Thai đã được bầu làm tân Thủ tướng Thái Lan, chấm dứt ba tháng bế tắc chính trị. Cũng trong tháng 8, ông Hun Manet cùng nội các mới chính thức điều hành Chính phủ Campuchia. Ngay lập tức, ông Hun Manet đã công bố Chiến lược Ngũ giác giai đoạn 1 nhằm thúc đẩy công cuộc phát triển kinh tế Campuchia, nhằm đưa nước này trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2030.

Một sự kiện gây chú ý truyền thông trong tháng 8 là việc lãnh đạo Tập đoàn Wagner Yevgeny Prigozhin và chỉ huy lực lượng này Dmitry Utkin đã tử nạn trong một vụ tai nạn máy bay.

Tháng 9: G20 chứng kiến đợt mở rộng kỷ lục

Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) đã mở rộng đáng kể quy mô khi trao tư cách thành viên thường trực cho Liên minh châu Phi (AU) - khu vực với 55 nước thành viên, dân số khoảng 1,4 tỷ người và có GDP 3.000 tỷ USD. Điều này không chỉ giúp G20 mạnh mẽ hơn mà còn giúp “Lục địa Đen” có tiếng nói trọng lượng hơn đối với các vấn đề toàn cầu.

Tháng 10: Chiến tranh bùng nổ tại Gaza

Cuộc tấn công bất ngờ của lực lượng Hamas vào ngày 7.10 đã dẫn đến một chiến dịch quân sự đáp trả tại Dải Gaza, đẩy Trung Đông đến bờ vực thảm họa nhân đạo. Tính đến ngày cuối tháng 12, hơn 21.300 người đã thiệt mạng và hơn 52.000 người khác bị thương.

Nhờ nỗ lực ngoại giao của cộng đồng quốc tế, hai bên đã thực hiện lệnh ngừng bắn kéo dài 7 ngày, bắt đầu từ ngày 24.11, trao đổi 320 con tin và tù nhân. Tuy nhiên, giao tranh lại tiếp tục ngay sau khi thỏa thuận ngừng bắn sụp đổ. Mặc dù xảy ra vào cuối năm nhưng sự kiện tại Gaza có lẽ đã trở thành tin tức được bình chọn là sự kiện có ảnh hưởng nhất trong năm qua.

Tháng 11: Cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Trung

Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên kể từ tháng 11.2022. Sự kiện này được đánh giá là nhân tố quan trọng giúp ổn định mối quan hệ giữa hai nước lớn. Tại cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng, quan hệ Mỹ - Trung là mối quan hệ song phương quan trọng nhất trên thế giới và cá nhân hai lãnh đạo có trách nhiệm lớn đối với người dân hai nước, thế giới và lịch sử; rằng xung đột và đối đầu sẽ có những hậu quả lớn cho cả hai bên.

Tháng 12: COP28 kết thúc với thỏa thuận quan trọng về khí hậu

Lần đầu tiên Hội nghị COP28 tại UAE đạt được thỏa thuận đưa thế giới chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch trong các hệ thống năng lượng một cách công bằng, có trật tự và bình đẳng để đạt được mức 0 ròng vào năm 2050. Các bên cũng cam kết tăng gấp ba công suất năng lượng tái tạo trên toàn cầu vào năm 2030. Đây cũng là lần đầu tiên các bên nhất trí đưa vào vận hành Quỹ Tổn thất và Thiệt hại, một thành công được đánh giá mang tính bước ngoặt về tài chính khí hậu.

Một tin tức đáng chú ý khác là cuộc bầu cử Tổng thống ở Argentina với chiến thắng thuộc về ông Milei, một nhân vật được đánh giá là theo đường lối dân túy cực hữu với một số quan điểm bảo thủ, cực đoan; và việc FED thay đổi quan điểm về lãi suất, báo hiệu việc cắt giảm vào năm 2024. Các vụ tấn công tàu thương mại ở Biển Đỏ do lực lượng Houthi ở Yemen tiến hành cũng gây quan ngại trong những ngày cuối tháng 12.

Quốc Đạt