Nhật Bản chấm dứt kỷ nguyên lãi suất âm

Trụ sở của Ngân hàng trung ương Nhật Bản ở Tokyo. Ảnh: Bloomberg

Chấm dứt lãi suất âm khi lạm phát tăng ổn định

Sau cuộc họp kéo dài hai ngày, hôm 19-3, BoJ thông báo tăng lãi suất lần đầu tiên trong 17 năm, đánh dấu sự kết thúc của chính sách tiền tệ lỏng lẻo nhằm kích thích nền kinh tế.

“BoJ sẽ khuyến khích lãi suất qua đêm không có tài sản thế chấp ở mức 0-0,1%”, BoJ cho biết trong một thông báo. Kể từ năm 2016, BoJ ấn định lãi suất qua đêm ở mức âm 0,1%, khiến việc các tổ chức tài chính để lại lượng tiền gửi dư thừa ở BoJ trở nên kém hấp dẫn hơn. Mục tiêu là thúc đẩy các ngân hàng thương mại tăng cường cho vay và đầu tư nhằm phục hồi nền kinh tế.

Giải thích về quyết định trên, BoJ cho biết, mục tiêu lạm phát tăng 2% bền vững hàng năm trong dài hạn “đã nằm trong tầm mắt”.

BoJ cũng thông báo từ bỏ chính sách kiểm soát đường cong lợi suất trái phiếu, dù cam kết tiếp tục mua trái phiếu chính phủ Nhật Bản với quy mô gần như trước đây.

Kể từ năm 2006, BoJ định hướng mục tiêu duy trì lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm dao động ở biên độ hẹp quanh mức 0%. Theo chính sách này, BoJ có thể mua không giới hạn trái phiếu chính phủ để đưa lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm về sát 0% và lãi ngắn hạn xuống âm 0,1%. Thực tế, trong những tháng gần đây, BoJ đã cho phép lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm tăng trên mức 1%.

Động thái đảo ngược chính sách tiền tệ của BOJ được đưa ra sau khi một số công ty lớn nhất Nhật Bản tăng lương cho nhân viên ở mức lớn nhất kể từ năm 1991. Trong mùa đàm phán tiền lương vừa qua, các công ty lớn của Nhật Bản tăng lương trung bình 5,8%, cao hơn kỳ vọng. Điều này giúp Thống đốc BoJ, Kazuo Ueda có đủ niềm tin rằng lạm phát nhẹ sẽ tiếp tục duy trì.

“Hôm nay, BoJ thực hiện bước đi thăm dò đầu tiên hướng tới bình thường hóa chính sách. Việc chấm dứt lãi suất âm báo hiệu sự tin tưởng của BoJ rằng Nhật Bản đã thoát khỏi tình trạng giảm phát”, Frederic Neumann, nhà kinh tế trưởng châu Á của ngân hàng HSBC, bình luận.

Sự kết thúc của kỷ nguyên lãi suất âm diễn ra khi có những dấu hiệu về sự thay đổi rộng lớn hơn trong nền kinh tế Nhật Bản. Trong những tháng gần đây, lạm phát ở Nhật Bản hướng tới mục tiêu 2% của BoJ. Hồi tháng 2, chỉ số chứng khoán Nikkei 225 của Nhật Bản lần đầu tiên vượt qua mức đỉnh được thiết lập 34 năm trước. Trong khi đó, ngày càng có nhiều công ty trong nước chuyển chi phí lạm phát sang người tiêu dùng và tình trạng thiếu lao động đang góp phần thúc đẩy tiền lương.

Chưa vội nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ

Các nhà kinh tế nhận định, lãi suất của Nhật Bản, dù đã trở lại mức dương, có thể vẫn ở mức rất thấp trong thời gian tới. Các quan chức BoJ không xem lần tăng lãi suất đầu tiên là tín hiệu mở đường cho nhiều đợt tăng lãi suất khác trong ngắn hạn.

Trong thông báo hôm nay, BoJ lưu ý sẽ không tăng lãi suất mạnh mẽ khi dự đoán các điều kiện tài chính dễ dàng sẽ được duy trì trong thời điểm hiện tại do triển vọng tăng trưởng mong manh của nền kinh tế lớn thứ tư thế giới.

Masamichi Adachi, nhà kinh tế trưởng của UBS Securities, cho biết, liệu giá dịch vụ và kỳ vọng lạm phát có tăng cao hơn nữa hay không sẽ là vấn đề then chốt. “BoJ sẽ phải chờ và kiểm tra (dữ liệu) vào mùa hè này trước khi tiến hành một đợt tăng lãi suất khác”, ông nói.

“Dù đánh giá rằng mục tiêu ổn định giá 2% sẽ đạt được, nhưng quan điểm của BoJ về nền kinh tế và giá cả vẫn chưa chuyển biến tích cực. Điều này báo hiệu một đợt tăng lãi suất khác sẽ không sớm diễn ra”, Izuru Kato, nhà kinh tế trưởng của Totan Reseach, nhận định.

Cam kết tiếp tục mua trái phiếu chính phủ Nhật Bản của BOJ cho thấy triển vọng tăng trưởng kinh tế vẫn còn yếu, do tiêu dùng hộ gia đình vẫn chậm chạp. Lạm phát ở Nhật Bản đã duy trì ở mức cao hơn mục tiêu 2% của BoJ trong hơn một năm qua khi chi phí nhập khẩu năng lượng và thực phẩm tăng mạnh. Tuy nhiên, đà tăng lạm phát đang dịu lại. Trong tháng 1, lạm phát cơ bản, không bao gồm giá thực phẩm tươi sống dễ biến động, tăng chậm tháng thứ ba liên tiếp. BoJ dự báo lạm phát cốt lõi sẽ tăng 2,4% trong năm tài chính 2024, bắt đầu từ tháng 4 tới, và tăng chậm lại ở mức 1,8% trong năm tài chính 2025.

“Động thái tăng lãi suất đầu tiên sau 17 năm có rất nhiều ý nghĩa mang tính biểu tượng. Tuy nhiên, tác động thực sự tới nền kinh tế Nhật Bản là rất nhỏ”, Izumi Devalier, người đứng đầu bộ phận kinh tế Nhật Bản của BofA Securities, nhận định.

Quyết định tăng lãi suất của BoJ cũng có nghĩa là Nhật Bản không còn là nhà cung cấp vốn giá rẻ cuối cùng trên thế giới. Điều này có thể gây xáo trộn thị trường tài chính toàn cầu khi các nhà đầu tư của Nhật Bản chuyển tiền về nước sau một thời gian dài ồ ạt đầu tư ở nước ngoài để tìm kiếm lợi suất cao hơn.

Theo Kyodo, Reuters, Financial Times

Lê Linh