Kiến tạo cấu trúc khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Quang cảnh phần phát biểu của Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi tại AFF 2024. Ảnh: Indonesia Kini

Ý chí chung

Tại Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 (AFF 2024) vừa diễn ra tại Thủ đô Hà Nội, nhiều quan chức, chuyên gia cùng chung quan điểm, cần phải thượng tôn pháp luật quốc tế, tăng cường đối thoại theo tinh thần cùng thắng là yếu tố cốt lõi đảm bảo an ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Đồng thời, ASEAN có vai trò trung tâm trong nỗ lực này.

AFF 2024 có chủ đề Xây dựng Cộng đồng ASEAN phát triển nhanh, bền vững, lấy người dân làm trung tâm. Vì vậy, việc thúc đẩy đối thoại vì một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương hòa bình, hợp tác và phát triển là một nội dung có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong chương trình nghị sự của diễn đàn. Trong một phiên thảo luận về khía cạnh an ninh, Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi cho rằng, ASEAN cần tiếp tục đóng vai trò tiên phong trong việc thúc đẩy những biến chuyển trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và hợp tác trong khu vực. Điều cần thiết hiện nay là xây dựng một Cộng đồng ASEAN mạnh mẽ, hùng cường và tiếp tục duy trì vai trò trung tâm để ứng phó với các thách thức.

Còn theo Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao Campuchia Kung Phoak, trong thời gian qua, ASEAN đã làm được rất tốt trong việc thúc đẩy ổn định, hòa bình trong khu vực, dựa trên việc cam kết tuân thủ luật pháp quốc tế, những nguyên tắc được nêu trong Hiến chương ASEAN cùng nhiều văn bản khác.

Theo Ngoại trưởng Indonesia, ASEAN cũng cần đoàn kết hơn để khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiếp tục duy trì hòa bình, hợp tác và phát triển, trong đó, đối thoại đàm phán, đôi bên cùng thắng được thúc đẩy. Bà Marsudi cũng chỉ ra rằng, ASEAN, các quốc gia đối tác cũng như toàn thế giới cần đề cao sự cần thiết của việc tuân thủ luật pháp quốc tế và thực hiện luật pháp quốc tế một cách nhất quán.

Tại diễn đàn, Tiến sĩ S. Jaishankar - Ngoại trưởng Ấn Độ nêu rõ, quan hệ ASEAN - Ấn Độ đã được vun đắp trở thành quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện dựa trên những giá trị, quan điểm tương đồng. ASEAN giữ vị trí trung tâm trong chính sách hướng Đông của Ấn Độ và là một trụ cột quan trọng trong tổng thể chính sách của quốc gia này đối với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ông Jaishankar nhấn mạnh, Ấn Độ ủng hộ một ASEAN đoàn kết, vai trò trung tâm của ASEAN và Tầm nhìn của ASEAN về khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Đồng thời tin tưởng một ASEAN đoàn kết và vững mạnh sẽ đóng vai trò kiến tạo cho một cấu trúc khu vực mới đang nổi lên tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Ngoài ra, Ngoại trưởng Ấn Độ cũng khẳng định quyết tâm của nước này đối với ASEAN trong việc duy trì hòa bình, ổn định và thịnh vượng khu vực. Ấn Độ đề cao vai trò của Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 cho các hoạt động trên các vùng biển và đại dương.

Liên quan tới việc thượng tôn pháp luật quốc tế trong các vấn đề trên biển, trong tuần qua, các quan chức quốc phòng của Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản đã có cuộc đối thoại trực tuyến quan trọng. Các nội dung trọng tâm trong cuộc đối thoại này là về diễn biến phức tạp trên bán đảo Triều Tiên và vấn đề Biển Đông. Theo đó, cuộc đối thoại nhấn mạnh hợp tác an ninh ba bên cần phải được tăng cường để góp phần mang lại hòa bình và ổn định trên bán đảo Triều Tiên và trên toàn khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Đại diện ba nước gửi một thông điệp nhấn mạnh tầm quan trọng của pháp quyền và mạnh mẽ phản đối mọi nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực hoặc ép buộc... Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng đề cao tầm quan trọng của việc tôn trọng đầy đủ quyền tự do hàng hải và hàng không, nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan là yếu tố không thể thiếu cho an ninh và thịnh vượng của cộng đồng quốc tế.

Tàu đánh cá của ngư dân Việt Nam trên vùng biển tỉnh Bình Định. Ảnh: Thanh Trúc

Biển Đông - bài toán phức tạp trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc

Liên quan tới những căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc trong thời gian gần đây, truyền thông quốc tế cho hay, ngày 24/4, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Đổng Quân đã có cuộc điện đàm với người đồng cấp Mỹ Lloyd Austin. Cuộc điện đàm này có ý nghĩa tích cực trong việc duy trì sự ổn định chung trong mối quan hệ quân sự song phương. Lãnh đạo quốc phòng hai nước đã trao đổi quan điểm thẳng thắn và sâu sắc về các trao đổi cấp nhà nước cũng như quân đội về hàng loạt vấn đề quốc tế, trong đó có vấn đề Biển Đông. Cuộc thảo luận được tuyên bố là gặt hái những kết quả tích cực và thực tế.

Cuộc điện đàm là bước đi quan trọng của quân đội hai nước trong việc thực hiện đồng thuận mà nguyên thủ hai nước đã đạt được. Từ cuối năm ngoái, quân đội Mỹ và quân đội Trung Quốc đã tiến hành một loạt trao đổi và hợp tác, đóng vai trò tích cực trong việc ổn định và cải thiện mối quan hệ song phương. Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngô Khiêm bày tỏ hy vọng, phía Mỹ sẽ hợp tác với Trung Quốc theo cùng hướng, trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng; xây dựng mối quan hệ quân sự không xung đột, không đối đầu, hợp tác cởi mở và từng bước xây dựng lòng tin nhằm củng cố hơn nữa sự ổn định trong quan hệ song phương.

Các quan chức hải quân hàng đầu của Mỹ và Trung Quốc vừa qua cũng tổ chức một cuộc họp hiếm hoi để thảo luận về những “thách thức an ninh ngày càng gia tăng" ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Các cuộc thảo luận giữa giới chức Mỹ và Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Philippines ở Biển Đông. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cũng vừa có chuyến công du Trung Quốc để gặp các nhà lãnh đạo nước này và trao đổi một loạt vấn đề đang làm trầm trọng thêm căng thẳng song phương.

Theo giới chuyên gia quốc tế, những động thái này là minh chứng cho thấy những tín hiệu tích cực về việc hạ nhiệt căng thẳng ở Biển Đông, đặc biệt là cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc. Trên khắp các phương tiện truyền thông đại chúng, nhiều học giả nhìn nhận, rủi ro giữa Mỹ và Trung Quốc về dài hạn là cuộc cạnh tranh về công nghệ; còn trong thời điểm hiện nay được xác định là vấn đề Biển Đông. Chuyên gia Zack Cooper - nghiên cứu viên cao cấp của Viện Nghiên cứu doanh nghiệp Mỹ chia sẻ, căng thẳng ở Biển Đông có thể sẽ là trở ngại đáng lưu tâm trong mối quan hệ giữa hai cường quốc và tình hình Biển Đông vẫn sẽ phải đối diện với rủi ro leo thang căng thẳng.

Thanh Trúc