'Con người tử tế sẽ không có tham nhũng'

Tìm về những giá trị đạo đức cơ bản

TS. Nguyễn Văn Thanh - nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, người trực tiếp tham gia quá trình soạn thảo Luật PCTN 2005 chia sẻ, thời gian đó chuẩn bị làm luật rất ngắn, chỉ vài tháng đã phải trình dự thảo. Khi đó nhận thức cơ bản là “phòng ngừa, ngăn chặn”, nhưng không ai nghĩ ra giải pháp giáo dục hai nhóm đối tượng là thế hệ trẻ và đội ngũ cán bộ công chức.

TS. Nguyễn Văn Thanh - nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ

Việc này sau đó được khắc phục bằng Nghị quyết Trung ương 3 khóa X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác PCTN. Nghị quyết đưa ra chỉ đạo chính trị: “Đưa nội dung Luật PCTN và Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí vào chương trình giáo dục. Mở chuyên mục tuyên truyền, giáo dục về vấn đề này trên các báo, đài”.

Trên cơ sở chính trị đó, năm 2009, Thủ tướng phê duyệt đề án “đưa nội dung PCTN vào chương trình giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng”. Sau mấy năm thí điểm thì đề án được triển khai trên cả nước từ 2013. Và rồi đến Luật PCTN 2018 thì bổ sung một điều riêng.

“Qua các lần sửa đổi, kể cả lần sửa lớn năm 2013, vấn đề này vẫn chưa được nhận thức đầy đủ. Phải tới Luật PCTN 2018 mới hình thành trục liêm chính, mà cụ thể là các quy định về chống xung đột lợi ích”, ông Thanh kể lại.

“Bác Hồ nói người có bốn đức cần - kiệm – liêm - chính. Theo tôi đây là ứng xử phổ cập ai cũng phải tuân theo và phải bắt đầu từ những cái ứng xử thật đơn giản như vậy. Mấy chục năm nay, nền công vụ nhũng nhiễu với dân nhiều quá. Cho nên bây giờ đặt ra yêu cầu phải tìm về những giá trị đạo đức cơ bản, phổ cập như cha ông đã dạy”, ông Thanh nói.

PGS.TS Trần Văn Độ, nguyên Phó Chánh TAND Tối cao

Trong khi đó, PGS.TS Trần Văn Độ, nguyên Phó Chánh TAND Tối cao cho rằng, đối với nội dung liên quan đến giáo dục về PCTN, cần xem xét từ cả hai góc độ nhà trường và xã hội: "Chúng ta đã làm trong nhà trường rồi nhưng trong xã hội thì việc này đang diễn ra như thế nào?

Trong xã hội, qua các phương tiện truyền thông, thông tin đại chúng, chúng ta đều đã có làm về giáo dục PCTN nhưng chưa hề có đánh giá, tổng kết. Trong khi, giáo dục PCTN trong xã hội rất quan trọng, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội, công nghệ thông tin... đang bùng nổ".

“Nếu con người tử tế sẽ không có tham nhũng”

Theo ông Trần Văn Độ, giáo dục về PCTN đã được đề cập từ rất lâu. Trong nhà trường thì đây cũng không phải là nội dung mới. Tuy nhiên, nội dung này cần được tích hợp vào tất cả các môn học. Có thể là có một giáo trình riêng, chuyên sâu và mở rộng kết nối vào tất cả các nội dung học. Môn học nào cũng có thể xen kẽ, lồng ghép khéo léo những nội dung liên quan đến PCTN, ở nhiều cấp học khác nhau.

“Khi xây dựng bộ quy tắc đạo đức thẩm phán, chúng tôi xác định liêm chính bao gồm thanh liêm và chính trực, không lợi dụng địa vị để thu lợi. Nếu không thanh liêm thì rất khó để chính trực. Để liêm chính, cần phải xây dựng, giáo dục”, ông Độ cho hay.

Cũng theo ông, nhìn rộng hơn, đó là nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước, cần phải nuôi dưỡng văn hóa liêm chính.

“Nếu lương quá thấp, không đủ sống, làm sao để liêm chính? Nhà nước cũng cần phải suy nghĩ về vấn đề làm sao để cán bộ, viên chức có thể sống được bằng mức lương của mình, chứ không phải bằng thu nhập”, ông Độ nói.

Hiệu trưởng trường ĐH Luật (ĐHQG Hà Nội) Nguyễn Thị Quế Anh

Cũng tại tọa đàm, Hiệu trưởng trường ĐH Luật (ĐHQG Hà Nội) Nguyễn Thị Quế Anh nói, giáo dục văn hóa liêm chính cần phải đặt trong một cội nguồn gốc rễ rất sâu sắc. Đó là yếu tố cấu thành giá trị văn hóa của con người.

“Ngay cả nghề dạy pháp luật cũng rất thấm câu nói của một nhà triết học nổi tiếng rằng “nếu chúng ta điều chỉnh tất cả mọi thứ bằng quy phạm pháp luật thì sẽ tạo ra một xã hội hỗn loạn””, bà cho hay.

Theo bà Quế Anh, chống tham nhũng chỉ là hệ quả, vì nếu con người tử tế, tôn trọng giá trị nhân nghĩa, sống vì mọi người…thì sẽ không có tham nhũng. “Chúng ta gần đây đang nói về trí tuệ nhân tạo, và lúc này các quốc gia cũng đang xây dựng những bộ quy tắc đạo đức để kiểm soát trí tuệ nhân tạo. Nói thế để thấy văn hóa, đạo đức, liêm chính phải là gốc của chính sách PCTN, tiêu cực”, Nguyễn Thị Quế Anh.

Luân Dũng