Chủ tịch 47 tuổi đối đầu Elon Musk: Càng làm càng lỗ vẫn vươn ra thế giới, khẳng định 'thách thức mới mang lại cơ hội'

Nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Xpeng không phải là gã khổng lồ trong thị trường xe điện cạnh tranh khốc liệt, nhưng họ có tham vọng rất cao - theo đúng nghĩa đen.

Tại triển lãm thương mại công nghệ CES quan trọng vào tháng 1 ở Las Vegas, một công ty con Xpeng đã trưng bày mô hình một chiếc ô tô bay theo kế hoạch và cho biết họ sẽ bắt đầu giao hàng tại Trung Quốc vào cuối năm 2025.

Có rất nhiều sự hoài nghi về khung thời gian đó, đặc biệt là khi Trung Quốc không có khung pháp lý rõ ràng cho phép ô tô bay. Nhưng trong khi người tiêu dùng có thể không bao giờ được lái một chiếc xe như vậy, những lời chào mời ở Las Vegas có thể giúp củng cố hình ảnh của Xpeng như một thương hiệu cao cấp sử dụng công nghệ tinh vi. Người đồng sáng lập He Xiaopeng đã đưa Xpeng trở thành một trong những nhà sản xuất xe điện tiên phong của Trung Quốc.

THÁCH THỨC MANG LẠI CƠ HỘI

Hiện tại, Chủ tịch He cũng không còn nói chuyện với giới truyền thông về ô tô bay nữa. Tỷ phú này có rất nhiều việc phải làm, bao gồm cả việc đối phó với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt của xe điện trong nước và thúc đẩy nhiều mục tiêu của công ty niêm yết ở Hồng Kông và New York: Mở rộng ra quốc tế, trở thành nhà sản xuất xe điện cao cấp ở nước ngoài, chấm dứt chuỗi thua lỗ và trở thành một trong ba nhà sản xuất xe điện lớn nhất Trung Quốc vào năm 2030. (Hiện tính theo số lượng giao hàng, Xpeng không nằm trong top 10 vào năm 2023).

Năm ngoái, ông He vẫn sống sót sau cuộc khủng hoảng xuất phát từ cuộc chiến giá cả tàn khốc do Tesla bắt đầu, khiến xe của họ ở Trung Quốc rẻ hơn 40% so với ở Mỹ. Để thúc đẩy doanh số bán hàng đang bị sụt giảm, ông đã giới thiệu chiếc SUV G6 để cạnh tranh với Model Y của Tesla và chấp nhận để Volkswagen làm nhà đầu tư.

Vào tháng 7, hãng xe Đức đã đồng ý đầu tư 700 triệu USD và sở hữu 4,99% cổ phần Xpeng. Báo cáo tài chính cả năm của Xpeng vẫn chưa được công bố, nhưng trong quý 3 (có kết quả mới nhất), doanh thu đã tăng 25% so với cùng kỳ lên 8,5 tỷ nhân dân tệ (1,2 tỷ USD), mặc dù khoản lỗ tăng lên 3,9 tỷ nhân dân tệ.

“Thách thức mang lại cơ hội”, ông chủ 47 tuổi của nhà sản xuất xe điện có trụ sở tại Quảng Châu cho biết trong một cuộc phỏng vấn độc quyền vào tháng 12 tại Bắc Kinh. “Nếu không có thử thách, tôi sẽ không quyết tâm thực hiện những thay đổi như vậy”.

Năm nay sẽ lại là một năm cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt là sau khi Tesla giảm giá vào tháng 1 trên nhiều thị trường, bao gồm cả Trung Quốc. Wang Hanyang, nhà phân tích của 86Research có trụ sở tại Thượng Hải cho biết: “Sự cạnh tranh năm nay sẽ rất rất khốc liệt”. Ông cũng cho biết thêm rằng mặc dù công ty đã đạt được những tiến bộ vững chắc vào cuối năm 2023 nhưng “Xpeng vẫn chưa hoàn toàn thoát khỏi tình thế khó khăn”.

Chủ tịch He, tốt nghiệp ngành khoa học máy tính tại Đại học Công nghệ Nam Trung Quốc tại Quảng Châu, không lạ gì với những chu kỳ bùng nổ và phá sản. Công việc kinh doanh đầu tiên của chàng trai gốc Hồ Bắc không phải là lĩnh vực ô tô.

Năm 2004, sau khi làm việc cho nhà phát triển phần mềm Asia Info có trụ sở tại Hồng Kông, ông thành lập công ty điều hành trình duyệt di động có tên UC Web. Năm 2014, ông bán công ty cho Alibaba với giá 4,3 tỷ USD. Gã khổng lồ thương mại điện tử sau đó trở thành nhà đầu tư vào Xpeng, công ty ô tô mà He đồng sáng lập vào năm 2014.

Nhưng khi công ty chuẩn bị sản xuất hàng loạt mẫu xe đầu tiên, chiếc SUV G3 vào năm 2018, nhu cầu của người tiêu dùng đã giảm do chính phủ Trung Quốc cắt giảm trợ cấp mua xe điện. Xpeng đã cố gắng đảm bảo được 400 triệu USD tài trợ từ các nhà đầu tư bao gồm các công ty cổ phần tư nhân và bản thân He để tồn tại.

Xpeng IPO ở New York vào năm 2020, huy động được 1,5 tỷ USD. Cổ phiếu từng tăng vọt giúp định giá công ty ở mức 57 tỷ USD - gần như nhiều hơn cả Ford và General Motors cộng lại vào thời điểm đó - khi mẫu xe thứ hai của họ, chiếc sedan P7, đã thành công ngay lập tức và thúc đẩy sự lạc quan rằng nhà sản xuất xe điện Trung Quốc có thể nổi lên như một đối thủ nặng ký của Tesla. Nhưng cổ phiếu sau đó đã lao dốc khi các đối thủ cạnh tranh tung ra các mẫu mới và lệnh phong tỏa vì Covid-19 đã ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng của công ty.

Vào ngày đầu tiên của năm 2024, He đã tung ra thị trường chiếc MPV bảy chỗ có tên X9 nhắm đến thị trường xe sang, với giá khởi điểm là 360.000 nhân dân tệ (50.255 USD). Và ông hứa hẹn sẽ đẩy nhanh tốc độ ra mắt sản phẩm trong tương lai.

Nhưng công ty – và thậm chí cả ngành công nghiệp – một lần nữa lại phải đối mặt với nhu cầu suy yếu ở trong nước. Trong khi đó, Xin Guobin, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin, thừa nhận vào tháng 1 rằng nhu cầu bên ngoài “không đủ” sau khi có quá nhiều dự án xe điện được xây dựng ở Trung Quốc. Các quan chức đã cam kết giúp đỡ các nhà xuất khẩu xe điện của đất nước bằng cách cung cấp hỗ trợ trong các lĩnh vực bao gồm tài chính và hậu cần.

Năm nay đã có một khởi đầu khó khăn đối với cổ phiếu Xpeng. Tính đến giữa tháng 2, cổ phiếu này đã giảm hơn 30% ở cả New York và Hồng Kông do lo ngại về cuộc chiến giá cả mới và về nền kinh tế Trung Quốc. Đầu tháng đó, các nhà phân tích của Citi lại cắt giảm mục tiêu giá của Xpeng xuống còn 28,30 đôla Hồng Kông (3,60 đôla) từ 39,60 đôla Hồng Kông.

Bản thân He, người kiếm được chủ yếu tài sản từ cổ phần của công ty, đã chứng kiến giá trị tài sản ròng của mình giảm 70% từ mức đỉnh 5,5 tỷ USD vào năm 2021 xuống còn 1,5 tỷ USD hiện tại. Thêm vào đó, các nhà đầu tư đã bán nhiều cổ phiếu liên quan đến xe điện sau khi Elon Musk chỉ ra nhu cầu yếu kém và lãi suất cao, đồng thời cảnh báo mức tăng trưởng của Tesla sẽ thấp hơn đáng kể vào năm 2024.

Để tìm kiếm sự tăng trưởng, giám đốc hãng sản xuất ô tô này đang chuyển sang châu Âu, thị trường xe điện lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc (tính theo số xe được giao) và là nơi đang tiến tới loại bỏ dần ô tô không dùng điện từ năm 2035. Ngoài ra, thuế nhập khẩu đối với ô tô chỉ được áp dụng 10% ở đó, so với mức 27,5% ở Mỹ.

Nhưng ở châu Âu cũng có nhiều vấn đề. Trong bối cảnh nguồn cung dư thừa trong nước, Xpeng không phải là công ty duy nhất hy vọng bán được hàng cho khu vực. Được dẫn dắt bởi BYD của tỷ phú Wang Chuanfu, công ty đang xây dựng nhà máy ô tô châu Âu đầu tiên tại Hungary, hàng chục nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đã cạnh tranh ở đó.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen cho biết vào mùa thu năm ngoái rằng thị trường toàn cầu “hiện đang tràn ngập ô tô điện Trung Quốc rẻ hơn. Và giá của chúng được giữ ở mức thấp giả nhờ những khoản trợ cấp khổng lồ của nhà nước”.

Kết quả là, EU mở cuộc điều tra chống bán phá giá đối với xe điện Trung Quốc. Ông trùm Xpeng vẫn quyết tâm xây dựng tên tuổi ở châu Âu, sau đó là Đông Nam Á, Trung Đông và Mỹ Latinh. Công ty cũng muốn vào Ai Cập trong năm nay. He nói: “Tôi muốn biến Xpeng thành một thương hiệu từ trung đến cao cấp ở nước ngoài. Bán xe giá rẻ chắc chắn không phải mục đích của tôi”.

Tại Na Uy, chiếc SUV G9 trị giá 57.990 euro (63.000 USD) của Xpeng đã trở thành một trong 15 mẫu xe điện thuần túy bán chạy nhất trong quý cuối cùng của năm 2023, theo công ty nghiên cứu Schmidt Automotive Research có trụ sở tại Berlin. Hãng này ước tính rằng Xpeng vào năm 2023 đã giao khoảng 2.000 ô tô tại Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển và Hà Lan, bốn thị trường châu Âu mà hãng có mặt.

Con số tuy nhỏ nhưng đánh dấu một bước tiến của Xpeng. Năm nay, công ty cho biết sẽ mở rộng sang Đức, Pháp và Ý. Trong nửa sau, hãng sẽ giới thiệu mô hình lái xe bên phải đầu tiên cho Anh và các quốc gia khác nơi mọi người lái xe bên trái.

TIẾN TRIỂN HƠN NỮA

Tỷ phú này cho biết công ty sẽ bắt đầu nghiên cứu công nghệ xe tự lái cho châu Âu trong năm nay, nhằm nỗ lực cung cấp các tính năng lái xe tự động tiên tiến trên toàn khu vực. Ông cũng muốn hợp tác với các nhà máy và nhà cung cấp châu Âu để sản xuất ô tô ở đó.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng việc thiết lập hình ảnh thương hiệu cao cấp sẽ là một cuộc chiến khó khăn. Matthias Schmidt, người sáng lập Schmidt Automotive Research, cho biết đối với xe hơi cao cấp, người tiêu dùng châu Âu vẫn thích các thương hiệu nội địa lâu đời như Porsche và Mercedes-Benz.

Điều đó có nghĩa là các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đang cạnh tranh nhiều hơn trên thị trường giá rẻ. MG, một thương hiệu mang tính biểu tượng một thời của Anh đã được SAIC thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc mua lại vào năm 2007, sau đó chuyển sang bán xe rẻ hơn. Theo công ty nghiên cứu Canalys có trụ sở tại Singapore, quá trình chuyển đổi đã giúp họ trở thành thương hiệu xe điện lớn thứ năm về số lượng giao hàng ở Tây Âu.

Theo Schmidt Automotive Research, cùng với nhau, các thương hiệu Trung Quốc chiếm gần 9% số lượng xe điện thuần túy được bán ở Tây Âu trong 10 tháng đầu năm 2023, khi lượng giao hàng cho những chiếc xe như vậy đạt tổng cộng khoảng 1,6 triệu chiếc. Schmidt nói qua email: “Tham vọng đi từ một thương hiệu từ trung cấp đến cao cấp nói dễ hơn làm. Tóm lại là sẽ rất khó khăn”.

Nhưng bản thân He biết việc giành được thị phần cao cấp sẽ rất khó khăn. “Mở rộng ra nước ngoài là điều tôi cực kỳ kiên nhẫn”, He nói. “Chúng tôi chỉ có thể thực sự vươn ra toàn cầu khi hiểu thị trường địa phương, xây dựng đội ngũ và chuỗi cung ứng ở đó cũng như sản xuất tại địa phương”. Cuối cùng, ông trùm muốn có được một nửa doanh thu của công ty từ nước ngoài.

Trong khi đó, ở Trung Quốc, sự cạnh tranh không chỉ đến từ Tesla. Theo ước tính từ HSBC Qianhai Securities, mặc dù He đã giảm giá một mẫu P7i phổ biến 15% để đưa ra mức giảm giá 7.000 USD vào tháng 1, nhưng Xpeng sẽ phải làm cho những chiếc xe của mình trở nên nổi bật trong số khoảng 120 mẫu xe điện sẽ ra mắt trong năm nay. Một trong số đó là SU7, mẫu sedan rất được mong đợi của nhà sản xuất điện thoại thông minh Trung Quốc Xiaomi, vốn là cổ đông của Xpeng.

Mẫu xe SUV G9 của Xpeng.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, doanh số bán xe sử dụng năng lượng mới trong nước dự kiến sẽ tăng với tốc độ chậm hơn 20% trong năm nay lên khoảng 11 triệu chiếc. Năm 2023, doanh số tăng 38%.

Bên cạnh việc đột phá phân khúc hạng sang với X9, Xpeng có thể sẽ ra mắt thương hiệu dành cho thị trường đại chúng vào quý 3. Đây sẽ là sự hợp tác với gã khổng lồ dịch vụ gọi xe Didi và có mức giá thấp hơn khoảng 150.000 nhân dân tệ. Vào tháng 8, Didi đã bán Xpeng mảng kinh doanh xe điện thông minh của mình trong một thỏa thuận trị giá 744 triệu USD, cả hai đồng ý cùng hợp tác phát triển các mẫu xe mới.

He cho biết: “Vào năm 2024, chúng tôi sẽ ra mắt một số xe điện và tốc độ sẽ còn nhanh hơn nữa vào năm 2025 và 2026”. Đến cuối năm 2027, công ty đặt mục tiêu có 30 mẫu xe mới hoặc nâng cấp. Các nhà phân tích đưa ra nhiều khác biệt cho doanh số bán hàng nội địa của Xpeng năm nay. Citi cắt giảm dự báo từ 250.000 xuống còn 195.000. Nhưng Yale Zhang, giám đốc điều hành của công ty tư vấn Automotive Foresight có trụ sở tại Thượng Hải cho biết con số này có thể lên tới 300.000.

Theo He, con đường dẫn đến đỉnh cao đòi hỏi phải mở rộng danh mục đầu tư của Xpeng đồng thời theo đuổi các công nghệ tự lái tiên tiến hơn. Công ty khởi nghiệp này luôn cố gắng thu hút thế hệ trẻ. Những chiếc xe được thiết kế đầy phong cách và được trang bị công nghệ của hãng thường được so sánh với Model 3 của Tesla như một lựa chọn thay thế tại địa phương.

Ông khẳng định Xpeng “tiên tiến hơn nhiều” so với những hãng khác về công nghệ lái xe tự động. Công ty đã công bố vào tháng 1 rằng dịch vụ xe tự lái của họ đã có mặt ở 243 thành phố của Trung Quốc, nơi các phương tiện sử dụng các cảm biến được lắp đặt và phần mềm tự phát triển để phân tích tình trạng đường sá.

Các nhà phân tích cho biết Xpeng đã phát triển một trong những sản phẩm hỗ trợ lái xe tốt nhất tại Trung Quốc. Tuy nhiên, luật pháp Trung Quốc vẫn yêu cầu sự có mặt của người lái xe và người điều khiển ô tô có thể can thiệp khi xe ở chế độ tự động.

Công ty hợp tác với Alibaba Cloud để đào tạo các thuật toán liên quan đến xe tự lái. Mặc dù vào tháng 12, Alibaba đã bán 391 triệu USD cổ phiếu Xpeng, cắt giảm tỷ lệ sở hữu từ 10,2% xuống 7,5% nhưng ông chủ Xpeng cho biết “sự hợp tác lâu dài của chúng tôi sẽ tiếp tục”.

Xpeng đặt mục tiêu giảm 20% chi phí của một số bộ phận nhất định vào năm 2024 nhờ sự hợp tác với Volkswagen, công ty đang mở ra một phần chuỗi cung ứng của mình.

Theo nhà phân tích chứng khoán Vincent Sun của Morningstar, điều đó cho phép Xpeng tiếp cận một số nhà cung cấp phụ tùng ô tô của Volkswagen với giá thấp hơn. Hai công ty cũng đang cùng nhau phát triển hai mẫu xe điện mang thương hiệu Volkswagen sẽ được bán riêng tại Trung Quốc. Việc sản xuất hàng loạt ô tô dự kiến sẽ bắt đầu vào năm 2026.

Theo He, hiệu quả đã được cải thiện. Vào tháng 1/2023, He đưa cựu giám đốc điều hành và phó chủ tịch Great Wall Motor Wang Fengying làm chủ tịch Xpeng, giám sát mọi thứ từ lập kế hoạch sản phẩm đến bán hàng.

He nói, Wang, người nhiều lần được đưa vào danh sách Những người phụ nữ quyền lực nhất thế giới hàng năm của Forbes, đã đóng một vai trò quan trọng trong việc hợp lý hóa các hoạt động. Năm nay bà lại bắt đầu một đợt thay đổi nhân sự khác. Truyền thông địa phương đưa tin, trong số những người bị thay thế có người đứng đầu bộ phận nhân sự và sản xuất.

Ông cho biết xe tự hành đang tiến triển theo đúng kế hoạch. Xpeng có thể đã dự trữ đủ chip Nvidia tiên tiến trong hai năm tới vì công ty sử dụng chúng để cung cấp năng lượng cho ô tô tự lái của mình, nhưng phải đối mặt với những bất ổn ngày càng tăng từ các hạn chế xuất khẩu.

Xpeng đã không báo cáo lợi nhuận kể từ khi IPO vào năm 2020. Liệu những thay đổi và chiến lược của Xpeng có thể sớm mang lại lợi nhuận không? Một chuyên gia không kỳ vọng điều đó sẽ xảy ra cho đến năm 2026 và Eric Wen của Blue Lotus Capital Advisors đặt mục tiêu vào năm 2031.

Còn với Chủ tịch He, ông kỳ vọng điều đó sẽ đến sớm hơn, vào năm 2025. “Tôi rất tự tin rằng Xpeng đang làm tốt hơn rất nhiều so với những gì mọi người đang dự đoán. Người ngoài không thể biết chúng tôi đang thay đổi nhanh như thế nào”.

Bảo Linh