Bộ trưởng Công thương nói rõ lý do giá điện mặt trời mái nhà chỉ 0 đồng

Ngày 4/5, Bộ Công thương tổ chức Hội thảo tham vấn kỹ thuật về phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu.

Tại dự thảo nghị định về phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu, Bộ Công thương đề xuất loại hình này lắp tại nhà ở, cơ quan công sở, khu công nghiệp để tự dùng, nếu nối lưới điện quốc gia sẽ ghi nhận sản lượng với giá 0 đồng.

Đề xuất này gây tranh cãi. Nhiều ý kiến cho rằng đề xuất đang đi ngược xu hướng thị trường và sẽ khó thu hút người dân tham gia, gây lãng phí nguồn điện.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên.

Lo tình trạng phát triển ồ ạt

Tại hội thảo, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, việc khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu nhằm mục đích tự sử dụng, tự cung tự cấp cho nhu cầu của chính mình, giảm bớt mua điện từ hệ thống điện quốc gia, giảm áp lực cho hệ thống điện.

Chính vì mục đích tự sản tự tiêu, Bộ Công thương đã đề xuất với Chính phủ cho phép điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu được đấu nối với hệ thống điện quốc gia, miễn trừ giấy phép hoạt động điện lực; công trình xây dựng có lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu không phải thực hiện điều chỉnh, bổ sung đất năng lượng và công năng theo quy định của pháp luật; thủ tục thực hiện đơn giản…

"Phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu được miễn giảm thực hiện một số quy định, tiêu chí khắt khe của pháp luật và có nhiều ưu đãi về chính sách… Do đó, sẽ không có hoạt động mua bán điện mặt trời mái nhà, bởi nếu có hoạt động mua bán điện, doanh nghiệp, chủ đầu tư sẽ phải tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật hiện hành", ông Diên nhấn mạnh.

Để hiểu được vì sao giá 0 đồng, ông Diên cho rằng chúng ta cần đặt ngược lại vấn đề "Nếu cho phép phát điện điện mặt trời mái nhà được mua bán điện thì điều gì sẽ xảy ra?". Ông Diên khẳng định, sẽ gây ra tình trạng phát triển ồ ạt, khó kiểm soát công suất nguồn, đặc biệt sẽ dẫn tới tình trạng mất cân đối nguồn điện, gây áp lực lên hệ thống truyền tải điện quốc gia, mất an toàn lưới điện.

Khi tình huống này xảy ra, điện mặt trời phụ thuộc vào bức xạ mặt trời và yếu tố thời tiết, khi không có bức xạ mặt trời (mây, mưa hoặc ban đêm), lưới điện quốc gia vẫn phải bảo đảm cấp đủ điện.

"Điều này dẫn đến thay đổi, tăng giảm nhanh của hệ thống, khiến nguồn điện chạy nền không ổn định. Do vậy, những nhà đầu tư điện chạy nền (điện than, điện khí, thủy điện…) có chịu hi sinh lợi ích mà họ đang có không?", ông Diên nói và nhắc lại, nếu cho phép mua bán điện mặt trời mái nhà, thì vô hình trung chúng ta cổ súy cho tình trạng trục lợi chính sách, bởi đối tượng này không phải tuân thủ các quy định của pháp luật hiện hành.

Tuy nhiên, với tính toán hệ thống điện hiện nay, ông Diên cũng bày tỏ trong phạm vi của nghị định này thì thời điểm này ghi nhận sản lượng giá 0 đồng, nên mong muốn nhà đầu tư hiểu rõ mục tiêu, còn thời điểm khác sẽ có tính toán hợp lý.

Chỉ nên áp dụng giá 0 đồng đến năm 2027

Khi chưa tính toán được toàn bộ lợi ích, chi phí và các hệ lụy của việc các hộ điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu bán điện vào lưới, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hiệp hội năng lượng Việt Nam đồng tình với Bộ Công thương về quy định "ghi nhận sản lượng điện với giá 0 đồng.

Ông bày tỏ quan điểm, "giá 0 đồng" là có tính chất thận trọng, tạm thời, chống trục lợi chính sách trong khi chưa có những kinh nghiệm thực tế áp dụng, tuy nhiên, đại diện Hiệp hội năng lượng Việt Nam cho rằng, nghị định cần có quy định về thời gian áp dụng mức giá 0 đồng này, nên chăng chỉ ở giai đoạn ba năm từ 2024-2027, còn sau năm 2027 cần có cơ chế giá khác trong bối cảnh đang rất cần bổ sung thêm nguồn điện - điện mặt trời mái nhà là nguồn điện có thể triển khai nhanh.

EVN nhận sản lượng giá 0 đồng nhưng bán lại theo giá bán điện hiện hành, ông Tuấn kiến nghị, giá trị ghi nhận này, trước mắt, có thể được Chính phủ cho phép hạch toán vào chi phí đầu tư cung cấp điện cho vùng sâu, vùng xa, không được coi là lợi nhuận của bên cung cấp điện.

"Cần có những giải thích rõ ràng để tránh suy diễn, kích động với chính sách", ông Tuấn nói và cho rằng, EVN có thể cũng không mong muốn điều này.

Lãnh đạo Hiệp hội năng lượng Việt Nam cũng cho rằng, nên có các chính sách hỗ trợ, mang lại các ưu đãi cho các đối tượng cần khuyến khích khi phát triển điện mặt trời mái nhà như vùng sâu, vùng xa, miền núi hải đảo, khu vực có yếu tố thời tiết ít thuận lợi trong khi nhu cầu phụ tải cao, hoặc truyền tải điện khó khăn.

"Tại các khu vực địa lý này, có thể cho phép dùng cơ chế bù trừ (net-metering). Có thể quy định mức phát lên lưới không vượt quá 20-30% phụ tải tự tiêu thụ; cũng có thể quy định cơ chế bù trừ khi phát vào lưới 3 kWh được trừ 1 kWh mua điện…

Bên cạnh đó, những hộ có bộ lưu trữ, cho phép bán vào hệ thống điện vào giờ cao điểm 16-19 giờ chiều với giá cao hơn để khuyến khích lắp lưu trữ và hỗ trợ hệ thống", ông Tuấn góp ý.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Đức Hạnh, Phó viện trưởng Viện Năng lượng cho rằng, cần có cách nào đó để xử lý sản lượng điện ghi nhận lên hệ thống nhưng không thanh toán tiền điện.

Theo ông Hạnh, đây là tài sản phát sinh, EVN phải đảm bảo các quy định tài chính của Bộ Tài chính, cho nên phải làm sao để họ quyết toán được theo các quy định tài chính.

Ngoài ra, hiện vùng sâu, vùng xa, hải đảo phải đầu tư nguồn và lưới rất tốn kém, ông Hạnh kiến nghị bổ sung cơ chế khuyến khích cho những vùng này được tận dụng phát triển nguồn điện này.

Trước đây quy định điện mặt trời mái nhà có tổng công suất dưới 1MWp, lãnh đạo Viện Năng lượng đặt vấn đề: ở nghị định này có được phát triển điện mặt trời áp mái có công suất lớn hơn 1MWp ko? Nếu được thì vi phạm luật điện lực là phải có quy hoạch!.

Ông cũng kiến nghị bổ sung thêm quy định công suất tối đa các nhà máy điện mặt trời được đấu nối vào một tuyến dây, để đảm bảo an toàn cung cấp điện.

Song, ông Hạnh nhận định, nếu nghị định này được ban hành sẽ khuyến khích phát triển điện mặt trời áp mái tại khu vực sản xuất, thương mại, dịch vụ cho những đối tượng tự tiêu dùng tại chỗ.

Hồng Hạnh